نقش حکمت در وساطت فیض (بررسی مقایسه ای عرفان یهود و عرفان اسلامی)

به باور عرفان یهود و عرفان اسلامی، خدای متعال میان خود و مخلوقاتش واسطه‏ای را قرار داده است که در متون مقدس هر دو دین اسم های مشترکی دارند. یکی از این عناوین «حکمت» است. در این نوشتار بر اساس روش تطبیقی، مفهوم «حکمت» در عرفان یهودی و اسلام تحلیل شده است. مهم ترین نوآوری این پژوهش اثبات این فرضیه است که گرچه در یهود «حسد» و عشق اصل حیات بخش است و در عرفان اسلامی نیز حرکت حبی همان نقش را دارد، اما در هر دو عرفان، پیش از حب الهی که باعث تجلی مظاهر شده است، حکمت (حوخمه) نقش آفرین بوده است؛ لذا این شبهه کلامی که اگر خدا همیشه محب و در عین حال، قادر است، پس باید از ازل مخلوق می‎داشته، در عرفان قبالا و عرفان اسلامی این گونه پاسخ داده می‎شود که خدا، مقدم بر حب ذاتی، حکیم است و حکمت اوست که حبش را به جریان می اندازد.