احادیث نهی بکاء بر میت در میانه فهم جهان شمول و بافت مدار

گریستن، نخستین واکنش طبیعی انسان در بدو تولد و یکی از فرآیندهای احساسی بشر به شمار می رود؛ بیش ترین و دردناک ترین گریه آدمی، زمانی است که هم نوعی از دست دهد که نسبت بدو رابطه عاطفی داشته است. برخی ادیان نسبت به این رفتار هیجانی، دستوراتی دارند؛ از جمله در اسلام، روایاتی وجود دارد که از گریه نهی کرده و در پاره ای دیگر، آن را جایز شمرده است. در دسته نخست با تعابیری چون عذاب شدن درگذشته، از نوحه بر میت نهی شده اما در روایات دیگر، گریستن موافق فطرت و از آن به «رحمت» یاد شده است. در سنت اسلامی تلاش های فراوانی برای حل این تعارض ارایه شده که بیشترین آن ها، باور به نسخ است؛ بی آن که دلیل آن به اندازه کافی بررسی شود. مطالعه حاضر می کوشد ضمن گونه شناسی فهم های سنتی، خوانشی تاریخی متناسب با بافت صدور این دسته از روایات به دست دهد. نتایج نشان می دهد دستور اولیه مبنی بر حرمت، ارتباط تنگاتنگی با فرهنگ پیشا اسلامی ساکنان شبه جزیره عربستان از جمله تفاخر و تکاثر در مراسم سوگواری و باور به تناسخ داشته است؛ از این رو برحذر داشتن از گریه، راه کاری برای میراندن آن باورها بوده است. اثربخشی شرایط سیاسی و گفتمان قدرت نیز به عنوان یک فرضیه، طرح شده است.