واکاوی مضامین راهبردی در سیاست‎ های کلی نظام: کاربرد چارچوب مضمون در سیاست پژوهی

هدف از انجام این پژوهش، استخراج مضامین راهبردی و الگوی حاکم بر سیاست‎های کلی نظام جمهوری اسلامی ایران ابلاغی مقام معظم رهبری است. در این سیاست پژوهی 37 عنوان از سیاست‎های کلی نظام انتخاب و تحلیل و برای تحلیل مضامین راهبردی، نخست یک کتابچه کد اولیه بر اساس ادبیات مدیریت راهبردی و اهداف پژوهش تدوین شد. سپس متن سیاست‎های کلی چندین بار بازخوانی و مضامین راهبردی موردتوجه در سیاست‎ها با استفاده از روش تحلیل مضمون مبتنی بر مکتب کتابچه کد احصا شد. با استفاده از رویکرد چارچوب مضمون، سیاست‎های کلی نظام در قالب سه چارچوب مضمونی شامل ماهیت راهبردی، موضوع اصلی و رویکرد حاکم تحلیل شدند. در مجموع 1413 کد سیاستی استخراج شد که به لحاظ ماهیت راهبردی در قالب هدف، راهبرد، تاکتیک و قانون دسته بندی شدند. نتایج تحلیل سیاست‎ها با استفاده از نرم‎افزار تحلیل کیفی NVivo 12  نشان می‎دهد، ماهیت حدود 60 درصد از سیاست‎ها، هدف و راهبرد و ماهیت حدود 40 درصد از آنها تاکتیک و قانون است. در حدود 75 درصد از سیاست‎ها به موضوعات اقتصادی و در 60 درصد از سیاست‎ها به علم و فناوری پرداخته شده است. همچنین حدود 40 درصد کل محتوای سیاست‎ها را موضوعات اقتصادی و حدود 30 درصد آنها را موضوعات عمومی، فرهنگی و اجتماعی به نسبت مساوی تشکیل می دهد. رویکرد غالب حدود 40 درصد از سیاست‎ها، شناسایی و حل مساله و رویکرد حدود 40 درصد دیگر از آنها بهره گیری از فرصت‎هاست. رویکرد حدود 20 درصد از سیاست‎های کلی نیز پیشگیری و حل بحران است. در پایان پیشنهادات و رهنمودهایی برای بازنگری در سیاست‎های کلی ارایه شده است.