بررسی و نقد گزاره روایی تفسیری «الرعد ملک» در اندیشه عالمان اسلامی (با تاکید بر آیه 13 سوره رعد)

در منابع روایی و تفسیری متقدمان با اشاره به آیه 13 سوره رعد، درباره چیستی «رعد» و به ویژه «تسبیح» آن، با رویکردهای مختلف، دیدگاه های پراکنده و متنوعی مطرح شده است. از آن جمله دیدگاه ها می توان به «ملک» خواندن رعد اشاره نمود. این دیدگاه به دلیل برخی پشتوانه های روایی، نزد عالمان فریقین طرفدارانی داشته تا بدانجا که در نگرشی افراطی، باورمندان به طبیعی بودن پدیده «رعد» و نیز کسانی که به تفسیر یا تاویل روایات در این باره پرداخته اند، بدعت گزار خوانده شده اند. از سوی دیگر، دست یابی به فهم درست آیه 13 سوره رعد، بدون بررسی روایات وارده به ویژه گزاره روایی پرطرفدار «الرعد ملک» و نیز تحلیل آموزه های قرآنی در بیان چیستی و کارکرد دیگر پدیده های طبیعی همسان «رعد» در جهان، امکان پذیر نیست. یافته های این پژوهش نشان می دهد که بخش عمده گزارشهای روایی در این باره در طبقه تابعان نقل شده و سخن تابعان نیز عمدتا به ابن عباس صحابی ختم می شود که گذشته از موقوف بودن، دارای راویانی مهمل و ضعیف در سندشان هستند که اعتبار آنها را خدشه دار می سازد. بررسی دلالی این روایات پس از عرضه بر قرآن و نگاهی تحلیلی به دیگر سخنان اهل بیت (ع) در این باره، حاکی از درست تر بودن اندیشه عالمانی است که «رعد» را پدیده ای طبیعی می دانند، گرچه این دیدگاه به معنای نفی نقش آفرینی فرشتگان در تدبیر امور عالم نیست.