ارزیابی تنوع پذیری و شناسایی صفات موثر بر عملکرد لاین های امیدبخش نخود تحت شرایط تنش خشکی

اولین گام جهت موفقیت در هر برنامه به نژادی، ارزیابی تنوع ژرم پلاسم و برآورد پارامترهای ژنتیکی مرتبط با تنوع در صفات مختلف می باشد. اهداف اصلی این تحقیق، ارزیابی 20 ژنوتیپ نخود با استفاده از روش های مختلف آماری، برآورد برخی از پارامترهای ژنتیکی صفات مهم اگرومورفولوژیکی و شناسایی مهم ترین صفات موثر بر افزایش عملکرد دانه آن ها بود. جهت رسیدن به این اهداف، آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار تحت شرایط دیم در مزرعه پژوهشی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان کردستان- ایستگاه سنندج در سال زراعی 1392-1391 انجام شد. هرچند که مقدار زیاد مولفه اول و عامل اول، به عنوان «مولفه یا عامل عملکرد و اجزای عملکرد»، مورد نظر بود، ولی مقدار بینابین مولفه دوم و عامل دوم، به عنوان «مولفه یا عامل رشد رویشی» پیشنهاد شد. بیشترین هم راستایی مثبت صفات با مولفه و عامل اول، به ترتیب مربوط به زیست توده، عملکرد دانه در بوته، تعداد غلاف در بوته و تعداد دانه در بوته بود که بر این اساس، صفات زیست توده، تعداد غلاف در بوته و تعداد دانه در بوته، به عنوان مهم ترین صفات موثر بر افزایش عملکرد دانه تحت شرایط دیم شناخته شدند. به طور معکوس، افزایش بی رویه صفت تعداد شاخه اصلی در بوته، بیشترین ارتباط منفی را با مولفه و عامل اول، یعنی با عملکرد دانه، نشان داد و به عنوان نامطلوب ترین صفت با تاثیر منفی بر عملکرد دانه در شرایط این آزمایش شناسایی شد. پراکنش مطلوب ژنوتیپ ها در هر چهار ناحیه بای پلات ها بیانگر وجود تنوع ژنتیکی بالا در بین آن ها بود. از بین صفات مورد نظر، صفات وزن100دانه، زیست توده و عملکرد دانه بیشترین تنوع ژنتیکی را نشان دادند. نتایج تجزیه خوشه ای بیانگر این بود که خوشه دوم، به عنوان «خوشه عملکرد دانه»، دارای بیشترین فاصله ژنتیکی با اعضای خوشه سوم بود که انجام تلاقی بین ژنوتیپ های این دو خوشه، منجر به بروز تنوع چشمگیری در اولین نسل تفرق خواهد شد. نتایج تجزیه تابع تشخیص، صحت گروه بندی تجزیه خوشه ای را به طور صددرصد تایید نمود. طبق نتایج این آزمایش، انتخاب برای مقدار بیشتر صفات زیست توده، تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در بوته و مقدار کمتر تعداد شاخه اصلی در بوته، منجر به بهبود عملکرد دانه تحت شرایط دیم خواهد شد. از بین صفات، وزن100دانه و زیست توده دارای بیشترین تنوع ژنتیکی بودند که از این تنوع موجود می توان در راستای انتخاب غیرمستقیم جهت بهبود عملکرد دانه در این ژرم پلاسم و تحت شرایط دیم استفاده کرد.