بررسی سیر تحول مولفه های اجتماعی سیاسی شعر معاصر از مشروطه تا معاصر (میرزاده عشقی، ملک الشعرای بهار، نیمایوشیج، احمد شاملو، هوشنگ ابتهاج، قیصر امینپور)

 در مورد مولفه های سیاسی اجتماعی شعر معاصر در کتابها و پژوهشهای متعدد، بررسیهای بسیار انجام شده است اما سیر تحول مولفه های شاخص در سه دوره مشروطه، پهلوی و انقلاب اسلامی در پژوهشها مورد توجه نیست. در این مقاله با هدف شناخت مولفه های مهم و شاخص این دوره ها و بررسی سیر تحول آن، اشعار شش شاعر برجسته بررسی شده است.

 نگارش مقاله بصورت توصیفی تحلیلی با روش کتابخانه ای انجام گرفته است و از شاعران برجسته سه دوره: مجموعه اشعار میرزاده عشقی، ملک‌الشعرای بهار، نیمایوشیج، احمد شاملو، هوشنگ ابتهاج و قیصر امین‌پور برای بررسی مولفه ها و سیر تحول آنها انتخاب شده است.

 مولفه های مشروطه خواهی، جمهوری، استبداد، استعمار و مضامین مرتبط با آنها، آزادی، وطن، زن، فقر طبقه فرودست و ظلم فرادست، جهل مردم در دوره مشروطه؛ مولفه های استبداد، استعمار، آزادی، فقر در دوره پهلوی و مولفه های وطن، انقلاب اسلامی، آزادی، پایداری و دفاع مقدس در دوره انقلاب اسلامی، مولفه های اصلی ادب سیاسی اجتماعی است.

ادب سیاسی اجتماعی از انواع ادبی مشخص و برجسته در ادبیات معاصر است که همگام با تحولات سیاسی اجتماعی جامعه، از دوره مشروطه آغاز شد؛ در دوره پهلوی، تثبیت شد و در دوره انقلاب اسلامی به ادب انقلاب اسلامی و پایداری وصل شد. مولفه های مشروطه خواهی، جمهوری و زن، در دوره مشروطه جزو مولفه های اصلی است و در دوره پهلوی و انقلاب اسلامی، شاخصه سبکی ندارد. در دوره پهلوی استبداد و استعمار و مضامین مرتبط با آن، مولفه های اصلی است که قبل از کودتا با روحیه مقاومت همراه است اما بعد از کودتا ناامیدی و یاس است. در دهه چهل با شکل‌گیری جریان مقاومت، بار دیگر مولفه های پایداری، استبداد و استعمارستیزی در این جریان به صدر مضامین میرسد و با پیروزی انقلاب اسلامی مولفه استبداد و استعمار کنار میرود و امید و آزادی ستایش میشود اما با آغاز جنگ تحمیلی، مولفه های وطن، پایداری و دفاع مقدس، شاخصه سبکی میشود.