اسلام گرائی و خلافت اسلامی در آئینه اندیشه های اسرار احمد

با سقوط خلافت عثمانی، اندیشه احیای خلافت اسلامی، از شرق تا غرب دنیای اسلام را فراگرفت؛ گویی اهل سنت که تا پیش از این، جهان بدون خلیفه را ندیده بودند، دچار بهت شدند و هر یک در گوشه ای از دنیای اسلام، به تدوین اندیشه خلافت پرداختند. إسرار احمد نویسنده سرشناس پاکستانی، از نظریه پردازان مهم این عرصه در حوزه شرقی جهان اسلام است. اندیشه او بازتاب سه جریانی بود که از آزاد، اقبال و مودودی شروع شد و تاثیر آن در یک فرآیند زمانی و ذیل اوضاع سیاسی- اجتماعی خود را نشان داد. در نوشتار پیش روی، مساله اساسی شناساندن اندیشه های اسلام گرایی و خلافت اسلامی و تحول فکری اسرار احمد در یک فرآیند زمانی و زمینه تاریخی و تبیین اندیشه سیاسی وی در این زمینه است. بر اساس روش تاریخی- تحلیلی، إسرار احمد نخست تابع افکار آزاد در ایده بازگشت به قرآن و اندیشه اصلاح فکری اقبال بود و در جهت دنبال نمودن اهداف فوق، «مرکز انجمن خدام القرآن (1972م)» را بنیان نهاد و نخستین نوشتارش نیز در همین چارچوب بود. در مرحله بعد، تاثیرات تفکر انقلابی مودودی و اصلاحی اقبال بیش تر نمایان گردید؛ لذا وی «تنظیم اسلامی (1975م)» را راه اندازی کرد. سرانجام او با بازگشت به اندیشه آزاد در جنبش خلافت و انقلاب اسلامی مودودی، «تحریک الخلافت (1991م)» را به منظور انقلاب همه جانبه و استقرار نظام خلافت تشکیل داد. مرحله اخیر نظریه سیاسی إسرار احمد، ترکیبی از نگرش سنتی اهل سنت در زمینه خلافت و شیوه های مدرن غربی درباره حکومت بود.