تقدم اصلاحات اقتصادی بر اصلاحات سیاسی؛ بازخوانی آرا و اندیشه ‏های علی ‏اکبر داور

با آغاز مواجهه جامعه ایران با غرب، پرسش درباره انحطاط و راه خروج از آن به مسئله اصلی منورالفکران تبدیل شد. هر فرد و گروهی در مواجهه با بحران ‏های جامعه ایران، الگوی خاصی را پیشنهاد می‎‏داد‏. علی ‏اکبر داور به تامل درباره این موضوع پرداخت. مسئله اصلی مقاله، بازخوانی انتقادی آرای داور درباره عقب‏ماندگی ایران است. پرسش مقاله نیز این است که داور چه الگویی از توسعه را مطلوب می ‏دانست؟ فرضیه این مقاله این است که الگوی غالب در اندیشه داور، الگوی اصلاح اقتصادی بوده است. یافته های این نوشتار نشان می ‏دهد داور برخلاف بسیاری از منورالفکران، درکی اخلاقی از مفهوم تجدد نداشت. وی ریشه برتری غرب را در قدرت اقتصادی و صنعتی آن می‏ دید. داور معتقد بود اصلاحات اقتصادی مقدم بر اصلاحات سیاسی و فرهنگی است. از مجرای این تفکر، او به استبداد منور روی آورد؛ زیرا معتقد بود در سایه حکومتی مقتدر می‏توان این اصلاحات را انجام داد. نتیجه این نوع تفکر، درکی سطحی از تجدد و نوسازی بود. داور بدون توجه به مبانی و الزامات تمدن غرب، سعی کرد با تغییر شکل حکومت و اصلاحات اقتصادی، جامعه ایران را از انحطاط برهاند. اجرای این سیاست به نوسازی ناقص و بدوی منجر شد؛ نوسازی‏‏ای که نتوانست پاسخی اصولی به مسایل جامعه ایران بدهد.