اندیشه های اجتماعی سیاسی اشرف علی تهانوی

استعمار و فعالیت مبلغان مسیحی، تاراج هویت و تغییر بافت فرهنگی و دینی مسلمانان شبه قاره را به دنبال داشت. آنان درصدد اثبات ناکارآمدی دین در وجوه مختلف بودند تا مردم را از فرهنگ اسلامی دور نگاه دارند؛ از این رو متفکران نوگرا در برابر این عمل سکوت نکرده و با طرح دیدگاه های نو در زمینه های مختلف دینی مطابق با مقتضیات زمان برای اثبات توانایی دین در اداره ی امور تلاش بسیار کردند. تهانوی در بطن جریان علمای دارالعلوم از زاویه نوگرایی به مباحث اجتماعی و سیاسی پرداخته است. وی تاثیرپذیری از آداب و رسوم دیگر ادیان و دوری از قرآن و سنت را مهمترین مشکل جامعه ی اسلامی شبه قاره می دانست. در موضوع سیاست نیز با به چالش کشیدن نظام هایی چون «جمهوریت» به تبیین نظام حکومتی مورد نظر اسلام می پردازد. در نگاه وی تشکیل حکومت هدف غایی دین نیست؛ بلکه ابزاری برای اقامه ی دیانت است. این جستار با روش توصیفی- تحلیلی و تکیه بر منابع کتابخانه ای به بررسی و نقد دیدگاه های اجتماعی و سیاسی تهانوی پرداخته است. یافته های پژوهش نشان از آن دارد که گرچه تهانوی با روشی ساختارشکنانه در آثارش از مباحث اجتماعی و سیاسی به صورت گسترده سود جسته است؛ ولی سطحی نگری مباحث از جدی ترین انتقادات وارد بر اندیشه اوست.