تاملی بر روش شناسی در تاریخنگاری اسماعیل رائین با تکیه بر جایگاه انگلستان در تاریخنگاری او

تاریخ نگاری اسماعیل رایین بر یک مبنای روش شناختی استوارشده است و دارای مولفه های قابل توجهی ست. ضعف رویکردهای علی- معلولی در تحلیل تحولات تاریخی، غلبه ی رویکرد سیاسی و وجود نوعی خلا در تاریخ نگاری او نسبت به مسایل اجتماعی و فرهنگی، برجسته شدن نوعی گرایش به روابط بین الملل در تاریخ نگاری او، نقش برجسته ی اسناد و مدارک با تکیه بر نوعی رفتار معطوف به افشاسازی، غلبه ی رویکرد توصیفی بر روش های تحلیلی عمیق، به دست دادن روایتی از تاریخ معاصر بر مبنای مناسبات استعماری و برخی مولفه های دیگر را می توان به مثابه ی اصول اصلی حاکم بر روش شناسی در تاریخ نگاری اسماعیل رایین برشمرد. علاوه بر این وجوه روش شناختی، از منظر محتوایی نیز تاریخ نگاری اسماعیل رایین نسبتی قابل توجه با نقش انگلستان در تاریخ معاصر ایران پیدا می کند به نحوی که می توان آن را تاریخ نگاری انگلیس محور نامید.در این پژوهش، دو مسئله در نسبت با تاریخ نگاری اسماعیل رایین مورد واکاوی قرار خواهد گرفت. نخست مبانی روش شناختی در تاریخ نگاری او و دوم انگلیس محوری و بازتاب و جایگاه آن در روایت اسماعیل رایین از تاریخ معاصر؛ بنابراین، تلاش می-شود تا با روش تحلیلی و سنجش محتوایی آثار اسماعیل رایین، این دو وجه از تاریخ نگاری وی مورد تامل قرار بگیرد.طبق یافته ها، رایین به روشی اسنادی و مبتنی بر دیدگاه های افشاگرایانه و البته توصیفی و نه چندان تحلیلی و مبتنی بر انگاره های علی- معلولی، روایت خود از تاریخ معاصر ایران را به دست می دهد و تاریخ نگاری او یک تاریخ نگاری سیاسی بدون توجه به بسترهای اجتماعی- فرهنگی بوده و در رابطه با منظرهای روش شناختی علی رغم واقع گرایی در این زمینه، تاریخ نگاری او به جانب نوعی ناموزونی معطوف می شد.