داروشناسی در آثار حبیش تفلیسی با تاکید برکتاب تقویم الادویه وی در قرن ششم هجری

ابو الفضل حبیش بن ابراهیم تفلیسی را بیشتر از طریق کتاب ارزشمند داروشناسی وی که تقویم الادویه نام دارد، می شناسند. حبیش اگرچه در تفلیس به دنیا آمد و رومی یا لاتین و یونانی را در زادگاه فراگرفت، اما زندگی علمی او سراسر در بغداد و قونیه گذشت. دوره حیات وی در بغداد، هم زمان بود با مکتفی و مقتفی، دو خلیفه عباسی و در آناطولی مصادف بود با حکومت سلجوقیان غرب، که بخشی از حوزه اسلامی به شمار می رفت. تقویم الادویه، بیان الطب،کفایه الطب و رسایل نه گانه از آثار ارزشمند وی قلمداد می شود. تقویم الادویه در واقع یک فرهنگ داروشناسی چند زبانه است که مورد استفاده همه پزشکان پس از وی بوده است. از آثار پزشکی حبیش چنین استنباط می شود که دیدگاه پزشکی وی به محمد زکریای رازی بسیار نزدیکتر است تا حکمیان دیگر. توصیه و تجویز او برای درمان بیشتر دستورات غذایی همراه با دارو را دربر می گیرد تا صرفا استفاده از دارو. از اینرو در نوشته های وی کمتر به نمونه های بالینی برمی خوریم. در یک نگاه کلی و با مرور ادبیات پزشکی حبیش در می یابیم که نوشته های وی مملو از آثار و عقاید پزشکان یونانی، رومی و اسلامی است. در واقع او سیر مطالعاتی و آموزش های پزشکی خود را با آوردن خلاصه ای از دست آوردهای گذشته به خوانندگان خود اطلاع میدهد. پژوهش حاضر درصدد است تا با شیوه توصیفی و تحلیلی به نقش و جایگاه حبیش تفلیسی و آثار وی خصوصا کتاب تقویم الادویه در طب اسلامی بپردازد. بررسی ها نشان میدهد که دانش پزشکی و آثار چند زبانه حبیش تفلیسی حاکی از وسعت اطلاعات تجربی وی و ادامه حیات تحقیقات پزشکی اسلامی در قرن ششم هجری قمری بوده است. رشد و گسترش طب، خصوصا داروشناسی در حوزه غرب آسیا در سده های سوم تا هفتم دارای یک سیر صعودی بود. نوآوری های بسیاری در زمینه پزشکی در آثار پزشکانی مانند علی بن ربن طبری، ابن سینا، رازی، اهوازی و بیرونی دیده می شود. در قرن ششم پزشکانی در شرق و غرب عالم اسلام ظهور کردند که با استفاده از دانش پزشکی پیشینیان خود، بر این آسمان خراش علوم اسلامی طبقه ای افزودند.