اثر الگوی استقرار قطعات سنگی سطحی بر فرایندهای فرسایش خاک در شرایط شبیه سازی شده

سطوح وسیعی از خاک حوزه های آبخیز با مقدار قابل ملاحظه ای از سنگ و سنگ ریزه پوشیده شده است که این پوشش می تواند در زمان وقوع بارش و رواناب، اثر مهمی بر فرایندهای فرسایش خاک، تولید رسوب و نفوذ داشته باشد. اما اثر الگوی قرارگیری این سطوح نفوذناپذیر بر پدیده ی فرسایش خاک چندان شناخته شده نیست. در پژوهش حاضر با استفاده از پلات های فرسایشی و شبیه ساز باران مستقر در آزمایشگاه دانشگاه تربت حیدریه، اثر سطوح نفوذناپذیر سنگی شامل شاهد 0، 10، 15 و 20 درصد پوشش سطح پلات بررسی شد. این امر در سه حالت قرارگیری سطحی، نیمه مدفون و مدفون شده و در سه تکرار (در مجموع 30 پلات) صورت گرفت. پلات ها با شیب ثابت 9 درصد، به مدت 10 دقیقه در معرض بارشی با شدت 4/1 میلی متر بر دقیقه قرار گرفت و پس از هر رخداد بارش، مقادیر حجم رواناب، وزن رسوب، غلظت رسوب، ضریب رواناب و میزان نفوذ به دست آمد. تغییرات مکانی رسوب در سطح پلات ها نیز توسط زبری سنج لیزری، قبل و پس از هر شبیه سازی در مقاطع مختلف برداشت و مقایسه شد. نتایج نشان داد با افزایش درصد قطعات سنگی در حالت سطحی، میزان رسوب تولید و میزان نفوذ، افزایش و میزان حجم رواناب تولیدی کاهش می یابد. در صورتی که قطعات سنگی به صورت مدفون قرار گرفته باشند، میزان رسوب و حجم رواناب تولیدی، افزایش و میزان نفوذ کاهش می یابد، اما اثرات اصلی و متقابل تیمارها بر فرایندهای فرسایش خاک معنادار نبود. در نهایت، طبق نتایج آزمون مقایسه ی داده های قبل و بعد که توسط زبری سنج صورت گرفت در هر تیمار، بین این دو گروه اختلاف معناداری به دست آمد که این اختلاف، با توجه به بررسی تغییرات نیمرخ سطحی تهیه شده توسط زبری سنج لیزری از پلات ها، ناشی از دو عامل افت سطح پلات یا جابه جایی مقطعی رسوبات در سطح پلات بود.