تغییرات حاصلخیزی خاک در منطقه ی میان کوه شهرکرد در پی تخریب جنگل های بلوط

تغییر کاربری اراضی، راهکاری آسان است که کشاورزان به صورت گسترده از آن در راستای یافتن منابع جدید برای تولید بیشتر محصولات کشاورزی استفاده می کنند. جنگل تراشی از بارزترین شکل های تغییر کاربری اراضی به ویژه در بخش های جنوب غربی ایران است. در پژوهش حاضر تلاش شد با بررسی تغییرات واکنش خاک، درصد مواد آلی، نیتروژن کل، فسفر قابل دسترس و پتاسیم تبادلی خاک تحت پوشش سه کاربری جنگل نیمه متراکم بلوط، کشت دیم گندم و اراضی دیم رها شده (بایر) در منطقه ی میان کوه در جنوب غربی شهرکرد، اثر تغییر کاربری اراضی بر حاصلخیزی خاک بررسی شود. برای این منظور، 30 نمونه خاک سطحی (لایه ی صفر تا 25 سانتی متر) برداشت و مقادیر ویژگی های مورد اشاره در آنها اندازه گیری شد. نتایج تجزیه ی واریانس، گویای اثر معنی دار نوع کاربری اراضی بر تمامی ویژگی های مورد بررسی به جز واکنش خاک بود. تبدیل اراضی جنگلی به دیم زار سپس رهاسازی آنها، به کاهش مقادیر میانگین مواد آلی خاک از 33/2 به حدود 0/1 درصد و کاهش میانگین نیتروژن کل خاک از 11/0 به 05/0 درصد منجر شد؛ در حالی که مقادیر فسفر با کاهش جزیی همراه بود و مقادیر پتاسیم تبادلی خاک در اثر تغییر کاربری اراضی از 0/615 میلی گرم بر کیلوگرم در اراضی جنگلی به 4/633 میلی گرم بر کیلوگرم در دیم زار افزایش یافت. معنی دار شدن نتایج آزمون چندمتغیره ی هاتلینگ در تایید و تکمیل نتایج مقایسه های میانگین، بر تاثیر نامطلوب تغییر کاربری بر کیفیت حاصلخیزی اراضی منطقه ی مورد مطالعه دلالت داشت. به نظر می رسد در مقایسه با تغییر کاربری اراضی از جنگل نیمه متراکم بلوط به کشت دیم گندم، رهاسازی اراضی دیم خسارت های بیشتری را متوجه کیفیت خاک خواهد کرد. همچنین نتایج نشان داد که به دلیل پیچیدگی محیط خاک، مقایسه ی خاک های تحت کاربری های متفاوت بر حسب هر خصوصیت خاک به طور جداگانه، الزاما به نتایج قابل اعتمادی منتهی نخواهد شد، بلکه روش های آماری چندمتغیره ای مانند آزمون هاتلینگ، با ماهیت پیچیده و مرکب خاک سازگاری بیشتری دارند.