سمیت کبدی و استرس اکسیداتیو ناشی از سم کلرپیریفوس در موش صحرایی: اثر حفاظتی عصاره رزماری در مواجهات تحت مزمن

کلرپیریفوس یکی از پر مصرف ترین سموم ارگانوفسفره است که به طور عمومی در دنیا استفاده می شود. این سم علاوه بر مهار آنزیم کولین استراز، در القاء استرس اکسیداتیو و افزایش اکسیدآن ها نیز نقش دارد. از طرفی عصاره گیاه رزماری یک ماده آنتی اکسیدانی است و نقش محافظت کننده ای در برابر رادیکال های آزاد ایفاء می کند. بنابراین هدف از انجام این مطالعه، بررسی پیشگیری از آسیب کبدی ناشی از مواجهه با سم تجاری کلرپیریفوس در نتیجه مصرف عصاره رزماری به دلیل خاصیت آنتی اکسیدانی این گیاه می باشد.

در این مطالعه از 30 راس موش صحرایی نر نژاد ویستار با محدوده وزنی 200-220 گرم استفاده شد. در ابتدا حیوانات به طور تصادفی به پنج گروه (هر گروه 6 سر) تقسیم شدند. پنج گروه شش تایی شامل، گروه کنترل تیمار با آب مقطر به صورت تزریق درون صفاقی، گروه مواجهه با کلرپیریفوس به صورت تزریق درون صفاقی (دوز mg/kg 5/13)، گروه مواجهه با عصاره رزماری به صورت خوراکی و توسط گاواژ (غلظت mg/kg100)، گروه مواجهه توام با سم به صورت تزریق درون صفاقی (دوز mg/kg 5/13)و رزماری به صورت خوراکی و توسط گاواژ (غلظت mg/kg 100) ، گروه مواجهه همزمان سم به صورت تزریق درون صفاقی و رزماری به صورت خوراکی و توسط گاواژ (غلظت mg/kg 200 خوراکی)، به عنوان گروه های مورد مطالعه انتخاب شدند. بعد از 30 روز متوالی، موش ها وزن و کشته شدند و بافت کبد جهت بررسی های هیستوپاتولوژی و تغییرات سطح مالون دی آلدیید و فعالیت آنزیم گلوتاتیون پراکسیداز مورد بررسی قرار گرفت. جهت سنجش سطح مالون دی آلدیید، دستگاه الایزا ریدر مدل بیوتیک بر روی طول موج 535 نانومتر و جهت سنجش سطح فعالیت آنزیم گلوتاتیون پراکسیداز، دستگاه بر روی طول موج 412 نانومتر تنظیم شد. سپس داده های حاصل توسط نرم افزار آماری SPSS 22 و روش آزمون آنالیز واریانس یک طرفه One-way ANOVA و به دنبال آزمون آماری Tukey مورد تجزیه وتحلیل آماری قرار گرفتند و تفاوت میانگین ها در سطح P<0.05 معنی دار در نظر گرفته شد.

طبق تست های آماری گروه مواجهه یافته با عصاره رزماری نتایج مشابه گروه کنترل یافت شد اما در گروه مواجهه یافته با کلرپیریفوس این سم به طور معنی داری باعث تغییر در میزان فعالیت آنزیم گلوتاتیون پراکسیداز و مالون دی آلدیید نسبت به گروه کنترل و همچنین آسیب هایی از جمله آشفتگی در چیدمان سلول ها، افزایش فضای سینوزوییدها، نکروز سلول های کبدی و ادم سیاهرگ مرکزی در بافت کبد می شود در حالیکه مواجهه همزمان با کلرپیریفوس و عصاره رزماری به طور معنی داری باعث بهبود فعالیت آنزیم گلوتاتیون پراکسیداز و سطح مالون دی آلدیید و  همچنین کاهش آسیب ناشی از کلرپیریفوس می گردد.

با توجه به نتایج فوق به نظر می رسد که سم کلرپیریفوس به واسطه تولید رادیکال های آزاد، تنش اکسیداتیو و تضعیف دفاع آنتی اکسیدانی باعث آسیب سلولی و تغییرات ساختاری در بافت کبد موش های صحرایی می شود. درحالی که عصاره رزماری به دلیل دارا بودن ترکیبات آنتی اکسیدان باعث افزایش فعالیت آنتی اکسیدانی، کاهش میزان پراکسیداسیون لیپیدی و محافظت در برابر آسیب کبدی ناشی از ماده سمی کلرپیریفوس می گردد.