گفتمان حاکم بر متون قرن چهار و پنج دانشنامه (الهیات)، نوروزنامه، کیمیای سعادت

 تحلیل گفتمان دارای مطالب و نظریه‌های عمده‌ای است که هریک از آنها میتواند برای تحلیل دانشنامه، نوروزنامه و کیمیای سعادت کارساز باشد. مطالعات گفتمانی از این جهت که نسبتی روشمند بین متن و دیدگاه‌های اجتماعی، سیاسی و مذهبی منتقدان را آشکار میسازد، حایز اهمیت است. در این میان میتوان از گفتمان ارنستو‌لاکلاو شنتال‌موف که از جهاتی به فوکو نزدیکتر است و همچنین از گفتمان فرکلاف استفاده کرد. بررسی گفتمان ابن‌سینا، خیام و غزالی، با مشخص کردن شبکه روابط معنا‌بخش متن، امکان به چالش کشیدن گفتمان فراگیر حاکم بر اثر و تحول بر نظام تثبیت‌شده مفاهیم آن را فراهم میسازد.

 پژوهش پیش‌رو مطالعه‌ای توصیفی تحلیلی است که به شیوه پژوهش کتابخانه‌ای انجام شده است، در این پژوهش با رویکرد تحلیل گفتمان، صورت‌بندیهای گفتمانی که این سه نویسنده بکار گرفته‌اند، تحلیل و تبیین میشود.

یافته‌ ها:

 گفتمان مورد التزام ابن‌سینا در اثبات واجب‌الوجود، گفتمانی عقلی فلسفی، متکی بر استدلال است. و گفتمان خیام گفتمانی مادی فرهنگی است که در بازتولید گفتمان نوروزنامه، نقش اساسی ایفاء میکند. گفتمان غزالی با گرایش عرفانی است.

نتیجه‌ گیری: 

هرچند این سه گفتمان باهم در تقابل هستند، بیشتر، گفتمان جهان‌بین خیام در مقابل گفتمان جان‌بین ابن‌سینا و غزالی است، گفتمان ابن‌سینا و غزالی نیز در تقابل هم میباشند. در بین این سه گفتمان، گفتمان غالب غزالی با در دست داشتن قدرت و اعمال فشار بر دو گفتمان دیگر، آنها را از میدان گفتمانی طرد میکند و خود بعنوان قدرت غالب و برتر، گفتمان خود را نمایان میکند.