بررسی، تشخیص و درمان مسمومیت خوراکی در چهار متن طبی ایرانی

مسمومیت خوراکی یکی از انواع شایع مسمومیت بوده که در اثر تناول مواد غذایی، داروها و مواد سمی از راه دهان ایجاد می‌شود. با توجه به ذخایر ارزنده طب ایرانی، هدف از این مطالعه تعیین طبقه‌بندی، تشخیص و درمان مسمومیت‌های خوراکی در قرون سوم تا هفتم هجری در متون تاریخی پزشکی ایران اسلامی است.

مواد و روش‌ها:

این پژوهش یک مطالعه مروری است. در این مطالعه لغات کلیدی به زبان فارسی، عربی و انگلیسی در کتاب‌های فردوس ‌الحکمه فی الطب، القانون ‌فی ‌الطب، الحاوی ‌فی ‌الطب و ذخیره خوارزمشاهی و پایگاه‏های علمی داخلی و بین ‏المللی جست‏ و جو شدند و مطالب موردنظر فیش‌برداری و سپس مورد مطالعه و تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. در انتهای امر نتایج استخراج شده با استفاده از یک تیم دو نفره از تخصص‏ های طب ایرانی و تاریخ علوم پزشکی جمع‏بندی و در نهایت نتایج گزارش شد.

یافته‌ها:

نتایج اصلی این مطالعه نشان داد که اطبای طب ایرانی مسمومیت‌های خوراکی را براساس مزاج، نوع مفرده سمی (گیاهی، حیوانی و معدنی)، کشنده ‏بودن ماده سمی و گوهر درونی ماده طبقه‌بندی می‏کردند. روش‌های تشخیصی شامل معاینه و بررسی دقیق بیمار، استشمام بدن بیمار، بررسی ماده قی‏شده و به‌کارگیری جانوران و پرندگان خانگی بوده است. در درمان مسمومیت از درمان‌های عمومی مانند اقدام سریع، قی‏ کردن، خوردن شیر، حقنه کردن و درمان‌های اختصاصی متناسب با نوع و جنس سم و نیز اقدامات دارویی و غیردارویی استفاده می‌کردند.
 
نتیجه‌گیری:

یافته‌های این مطالعه نشان می‌دهد که الگوهای معرفی شده در متون طبی تاریخی ایران در مورد طبقه‌بندی، تشخیص و درمان مسمومیت‌ های خوراکی با شرایط عصر حاضر مشترکات زیادی دارد. بنابراین می‌توان با بازنگری متون و تحقیق و کارآزمایی‌های بالینی درباره خواص داروها و مفردات طب سنتی، به سرنخ‌ های تازه‌ای برای روش‌های جدیدتر، آسان‏تر، در دسترس‌تر و کم‌عارضه‌تر در درمان مسمومیت‌های خوراکی یا ارتقای روش‌های فعلی دست یافت.