بررسی کتاب منهاج الدکان و دستور الاعیان کوهین عطار

نخستین آثار علمی در زمینه‌های پزشکی و داروسازی با ترجمه متون یونانی و مصری و سریانی به عربی پدید آمد. پس از آن در دوران عباسی دانشمندان به تالیف و تدوین آثار مستقل گرایش یافتند. دامنه این تحرک علمی تا دورترین نقاط امپراتوری اسلامی فرارفت. از آن جمله، ابوالمنی داوودبن‌ ابی‌ نصر‌ الاسراییلی الهارونی معروف به کوهین العطار، داروساز یهودی ساکن مصر، در سال 658 هجری کتابی درباره داروسازی عملی نگاشت و آن را منهاج‌ الدکان و دستور الاعیان فی اعمال و تراکیب الادویه النافعه للابدان نامید که ترجمه فارسی کتاب با عنوان «شربتکده عطار هارونی» چاپ شده است.

مواد و روش‌ها:

مطالعه حاضر براساس روش کتابخانه‌ای صورت گرفته است. نخست به‏منظور مروری بر تاریخچه طب و داروسازی، منابع کهن بررسی شد. سپس برای یافتن اطلاعاتی مربوط به زندگی و آثار کوهین عطار، کلیدواژه‌های منابع فارسی و عربی از طریق پایگاه‌های علمی SID Magiran, Irandoc, و پایگاه‌های بین‌المللی نظیر Scopus و Google Scholar جست‌ و جو شد و مطالب لازم استخراج و در نگارش مقاله استفاده شد.

یافته‌ ها:

این مطالعه نشان می‌دهد که هدف کوهین عطار از نگارش کتاب «منهاج الدکان» نگارش متنی جامع در داروسازی بوده است که خواننده را از مراجعه به سایر آثار بی‌نیاز کند. از این رو کتاب به شیوه کتب تعلیمی و به صورتی بسیار روشمند فراهم آمده است. از میان بیست‌و پنج باب کتاب، گسترده‌ ترین بخش، باب دوم است که شیوه ساخت 142 شربت را با ذکر جزییات بیان کرده است.

نتیجه‌ گیری:

نویسنده نزدیک به صد نکته سودمند اخلاقی را در کتاب درج کرده است که بیانیه اخلاقی داروسازان حرفه‌ای به‏ حساب می‌آید. اطلاعات تخصصی در زمینه داروشناسی و ابزار و وسایل داروسازی درج شده در کتاب افزون بر متخصصان داروسازی، برای ادیبان، جامعه‌ شناسان و مورخان تاریخ علم نیز قابل توجه است.