مقایسه بازده و ترکیب های تشکیل دهنده اسانس اندام های مختلف مریم نخودی (Teucrium polium L.) در رویشگاه طبیعی استان کرمان

مریم نخودی (Teucrium polium L.) یکی از گیاهان دارویی با ارزش و متعلق به تیره نعناع (Lamiaceae) می باشد که در سراسر کشور، از دشت ها و نواحی پست تا ارتفاعات کوهستانی پراکنده می باشد. در پژوهش حاضر، تعداد 30 گیاه در مرحله گلدهی کامل، به صورت تصادفی از رویشگاه جیرفت تهیه و به سه گروه 10تایی تقسیم شده و پس از آن اقدام به جداسازی گل، برگ و ساقه هر گروه، جهت انجام آزمایش گردید. استخراج اسانس از هر اندام با سه تکرار و در هر تکرار 200 گرم ماده گیاهی به روش تقطیر با آب و با استفاده از دستگاه کلونجر، صورت گرفته و ترکیبات شیمیایی آنها با دستگاه گاز کروماتوگرافی (GC) و گاز کروماتوگرافی متصل به طیف سنج جرمی (GC-MS) شناسایی گردید. عملکرد متوسط اسانس اندام های مختلف گل، برگ و ساقه به ترتیب 25/1، 93/0 و 14/0 درصد (وزنی/وزنی) به دست آمد. اجزای شیمیایی شناسایی شده در گل، برگ و ساقه به ترتیب 59، 56 و 61 ترکیب بود. نتایج آنالیز ترکیب های اسانس نشان داد توریول، آلفا- پینن، بتا- پینن، بتا- میرسن، دی ال- لیمونن، المول و کاریوفیلن عمده ترین ترکیب های تشکیل دهنده اسانس گل و برگ بودند. در اسانس ساقه ترکیب های توریول، المول، آگارسپیرول، کاریوفیلن، اسپاتولنول و کاریوفیلن اکساید به وفور یافت شدند. اسانس گل و برگ غنی از هیدروکربن های مونوترپنی و اسانس ساقه غنی از سسکویی ترپن های اکسیژن دار بودند. ترکیب غالب و مشترک در اسانس اندام های این گونه، توریول بود که در اسانس ساقه بیشترین و در گل کمترین مقدار مشاهده گردید. گل مریم نخودی، پتانسیل تولید اسانس بالاتری نسبت به سایر اندام ها داشت. در نهایت، از تنوع شیمیایی در اسانس اندام های مختلف این گیاه، می توان جهت پیشبرد اهداف به زراعی و به نژادی در صنایع دارویی، غذایی و آرایشی- بهداشتی استفاده نمود.