کانی شناسی و مقایسه شیمی تورمالین در رگه های کوارتز-تورمالین با میزبان گرانیتوئید و متاپلیت در منطقه شاهکوه (شرق ایران): رهیافتی برای بررسی امکان کانه زایی قلع

باتولیت گرانیتی شاهکوه (جنوب بیرجند) با ترکیب مونزوگرانیت و سینوگرانیت در کرانه شرقی قطعه لوت قرار دارد و بیشتر شامل پلاژیوکلاز، فلدسپار قلیایی و کوارتز همراه با بیوتیت و تورمالین است. بافت غالب واحد مونزوگرانیتی و سینوگرانیتی به ترتیب دانه ای تا پورفیری و دانه ای تا میکروگرافیک است. سنگ های رسی دگرگونه (متاپلیتی) میزبان رگه های کوارتز-تورمالین دارای بافت پورفیروبلاستیک هستند. تورمالین های با میزبان متاپلیتی در گستره سری دراویت و تورمالین های قلیایی قرار دارند، در حالی که تورمالین های با میزبان گرانیتویید از نوع شورلیت هستند. وجود ویژگی هایی چون بالاتر بودن مقدار Mg نسبت به Fe، پایین بودن مقدار Fe/ (Fe+Mg)، مقادیر پایین Al، تمایل بردارهای تهی شدگی از عناصر قلیایی و پروتون زدایی به سمت خارج و مقادیر FeO/ (FeO+MgO) کمتر از 6/0 در رگه های تورمالین دار با میزبان متاپلیتی، بیان کننده واکنش سیال- سنگ در یک سامانه باز دور از توده گرانیتوییدی و خاستگاه ماگمایی- گرمابی است. همچنین ویژگی هایی مانند بالا بودن نسبت Fe/ (Fe+Mg)، نبود منطقه بندی و نزدیک بودن به توده گرانیتوییدی در رگه های تورمالین دار با میزبان گرانیتوییدی، نشان دهنده جدایش سیال پنوماتولیکی دربردارنده بور (B) از ماگمای گرانیتی و نزدیک بودن آن به خاستگاه سیال دارای بور است. نتایج تجزیه قلع در برخی از واحد های سنگی منطقه شاهکوه نشان می دهد که کانه زایی قلع و تا حدی تنگستن (بیش از 500 گرم بر تن) در رگه های کوارتز-تورمالین واقع در شمال و شمال غربی منطقه مورد بررسی تمرکز دارند که تا عیار اقتصادی (4500 گرم بر تن) در کانسار های پر عیار قلع فاصله دارد.