بررسی اثر مدیریت کاربرد نیتروژن در ترکیب با اسید سالیسیلیک بر رشد و عملکرد گندم در خاک‏های شور - مطالعه موردی خاک های انبار الوم استان گلستان

سابقه و هدف:

 شوری یکی از عمده ترین و مخرب ترین محدودیت های موجود در محیط رشد گیاه است که نه‏تنها رشد بلکه تولیدات کشاورزی و حاصلخیزی خاک را نیز تحت تاثیر قرار می دهد. تنش شوری باعث عدم تعادل مواد مغذی و هورمونی، سمیت یونی، تنش اکسیداتیو و اسمزی و افزایش حساسیت گیاه به بیماری‏ها می شود. در همین راستا تحقیقات نشان داده است که اسید سالیسیلیک سبب ایجاد مقاومت در گیاهان نسبت به تنش های محیطی از جمله شوری می شود. نیتروژن نیز با توجه به نقش چشمگیری که در استقرار گیاه و کسب توانایی های فتوسنتزی و فیزیولوژیکی داشته، اثر مستقیمی بر عملکرد گیاه برعهده دارد.

مواد و روش‏ها: 

به منظور بررسی اثرات اسید سالیسیلیک و مقادیر مصرف کود نیتروژنی در شوری های مختلف اراضی شرکت سهامی مزرعه نمونه واقع در انبار الوم شهرستان آق قلا استان گلستان بر رشد گندم رقم مروارید، آزمایشی به صورت اسپیلت پلات فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار انجام شد. فاکتور اصلی شامل سه سطح شوری طبیعی خاک،)4-3 زیر سطح آستانه تحمل گندم (شاهد)، 11-9 و 15-13 دسی زیمنس بر متر) و فاکتورهای فرعی شامل دو سطح اسید سالیسیلک (صفر و 5/1 میلی مولار) و سه سطح کود نیتروژن (مصرف اوره در مقادیر 30 درصد کمتر از توصیه آزمون خاک، توصیه آزمون خاک، و 30 درصد بیشتر از توصیه آزمون خاک) بود. اسید سالیسیلیک به‏صورت دو بار محلول‏پاشی در مرحله پنجه‏زنی به‏فاصله 2 هفته انجام شد. تیمارهای نیتروژنی در سه مرحله- قبل از کاشت و دو بار سرک در مراحل پنجه‏زنی و طویل‏شدن ساقه- اعمال شد. ارتفاع و وزن خشک گیاه، عملکرد دانه، تعداد خوشه، تعداد دانه در خوشه، وزن هزار دانه و طول خوشه اندازه گیری شدند.

نتایج نشان داد با افزایش شوری عملکرد و اجزای عملکرد کاهش یافت (01/0≥p). با افزایش میزان نیتروژن، عملکرد دانه و اجزای آن، افزایش یافت (01/0≥p). به طوری که بیشترین عملکرد دانه در تیمار 30 درصد نیتروژن بیشتر از توصیه آزمون خاک دیده شد که اختلاف معنی‏دار نسبت به دو سطح دیگر داشت. مصرف اسید سالیسیلیک سبب افزایش تمام پارامترهای عملکرد و اجزای آن به غیر از تعداد دانه در خوشه و طول خوشه شد (01/0≥p). اثر متقابل شوری و نیتروژن نشان داد که مصرف نیتروژن بیشتر از توصیه آزمون خاک تا سطح شوری متوسط (dS/m 11-9) سبب افزایش عملکرد دانه و اجزای عملکرد شد ولی در شوری زیاد (dS/m 15-13) سبب کاهش این صفات شد. در شرایط شوری کم و متوسط استفاده توام اسید سالیسیلیک و نیتروژن بالا سبب افزایش عملکرد و اجزای عملکرد گندم گردید، اما در شوری زیاد نتوانست اثر بسزایی بر آن‏ها داشته باشد.

مدیریت کاربرد نیتروژن همراه با مصرف اسید سالیسیلیک تاحدودی توانست اثرات مخرب شوری تا سطح شوری متوسط را کاهش داده و منجر به بهبود رشد و عملکرد گیاه گردد و در سطح شوری بالا بهتر است مصرف کود نیتروژن کاهش یابد.