ریزازدیادی و روش کپسوله کردن-آب گیری برای حفاظت فراسرد گیاه لاله ی واژگون (Fritillaria imperialis)

لاله ی واژگون (Fritillaria imperialis) از خانواده ی سوسنیان (Liliaceae)، یک گونه ی زینتی در معرض خطر انقراض است. تکثیر این گیاه در شرایط طبیعی، کارایی بالایی ندارد و زمان بر است. ریزازدیادی، یک فن مناسب برای تکثیر لاله ی واژگون در شرایط درون شیشه ای است. برای حفظ خزانه ی ژنتیکی این گیاه تهدیدشده، استفاده از فن حفاظت انجمادی ضروری است. برای حفاظت انجمادی، حضور پیش تیمارهای مناسب ضروری است. مهم ترین و پر استفاده ترین پیش تیمار، کپسوله کردن-آب گیری است. هدف از پژوهش حاضر، تکثیر درون شیشه ای لاله ی واژگون با استفاده از تنظیم کننده های رشد گیاهی و حفاظت انجمادی آن با استفاده از پیش تیمار کپسوله کردن-آب گیری بود.

فلس های سوخ به عنوان ریزنمونه و محیط کشت MS به عنوان محیط کشت پایه استفاده شدند. برای ریزازدیادی، کینتین (Kin) و نفتالین استیک اسید (NAA) در غلظت های صفر (به عنوان شاهد)، 5/0، 1 و 2 میلی گرم در لیتر مورد استفاده قرار گرفتند. برای حفاظت انجمادی، ریزنمونه ها بعد از پیش تیمار با روش کپسوله کردن-آب گیری، در ازت مایع نگهداری شدند. کپسوله کردن با استفاده از آلژینات سدیم انجام شد. آب گیری در هوا و با استفاده از غلظت بالای سوکروز انجام گرفت.

نتایج ریزازدیادی نشان داد که بیشترین تعداد برگ (5/3) و تعداد ریشه (7/5) در ریزنمونه های تیمارشده با 5/0 میلی گرم در لیتر Kin همراه با یک میلی گرم در لیتر NAA به دست آمد. نتایج حفاظت انجمادی نشان داد که کپسوله کردن-آب گیری در هوا به عنوان یک پیش تیمار، نقش موثری در بقا و قدرت جوانه زنی ریزنمونه ها (5/70 درصد) بعد از نگهداری در ازت مایع داشت. کمترین بقای ریزنمونه مربوط به ریزنمونه های شاهد (بدون پیش تیمار) بود. گیاهچه های باززایی شده در شرایط درون شیشه ای، درون گلدان های حاوی پیت موس و پرلایت (به نسبت 1:1) کاشته شدند و با شرایط محیطی سازگار گردیدند. نرخ زنده مانی در گیاهچه های ریزازدیادی شده، 90 درصد و الگوی رشد گیاهان باززایی شده شبیه گیاهان مادری بود.

پژوهش حاضر، استفاده از 5/0 میلی گرم در لیتر Kin همراه با یک میلی گرم در لیتر NAA را برای ریزازدیادی و کپسوله کردن-آب گیری را برای حفاظت انجمادی ژرم پلاسم لاله ی واژگون پیشنهاد می کند. ریزازدیادی توسط اندام زایی و جنین زایی مستقیم و غیر مستقیم یک رویکرد مناسب برای تکثیر گونه های زینتی در حال انقراض است. موفقیت این روش ها به نوع و غلظت اکسین ها و سیتوکینین های به کار برده شده در محیط کشت، انفرادی یا در ترکیب با یکدیگر، بستگی دارد. به دلیل حفاظت از گیاهان زینتی در معرض خطر انقراض، نیاز است که روش های زیست فناوری نوین به کار برده شود.