تحلیل رابطه کهن الگوی شر با مفهوم گروتسک در نگاره های البلهان ابومعشر بلخی بر اساس رویکرد کایزر

گروتسک مقوله ای کم و بیش خیالی است که از دیرباز در هنر و ادبیات مطرح بوده و به دلیل درهم آمیختن ناهنجاری، شگفتی، خنده، وحشت و بیش از همه خیال در آن به عنوان یکی از موثرترین مقولات نظری برای نهیب زدن و جوابگویی به مسایل دنیایی مطرح می شود. کایزر با پژوهش در حیطه گروتسک ویژگی های آن را برشمرده و بیشتر به جنبه ترسناک گروتسک می پردازد که با تصویر کهن الگوهای شر در نگاره های ایرانی همخوانی زیادی دارد. کتاب البلهان ابومعشر بلخی محفوظ درکتابخانه بادلیان آکسفورد نوعی فالنامه و حاوی نگاره هایی با موضوع موجودات شر مانند انواع جن و ابلیس است و نمونه قابل قبولی برای تطبیق مفهوم گروتسک از دیدگاه کایزر با تصویر کهن الگوهای شر می باشد. این پژوهش به هدف شناسایی گروتسک ها در کتاب البلهان ابومعشر بلخی با رویکرد کیفی و به شیوه توصیفی- تحلیلی در پاسخ به این پرسش-هاست که ارتباط تصویر موجودات شر در نگاره های البلهان با مفهوم گروتسک چیست و محورهای تیوری کایزر را چگونه می توان در نسبت دادن گروتسک به تصویر موجودات شر در نگاره های البلهان به کار گرفت؟ انجام شده است. به این منظور تعداد 10 نگاره از این کتاب بصورت هدفمند انتخاب و با مفهوم گروتسک بر مبنای دیدگاه ولفگانگ کایزر بررسی شده اند. نتایج نشان می دهد کایزر در مورد گروتسک ویژگی هایی برشمرده است که پیشتر مورد توجه هنرمندان نگارگری ایرانی بوده است. او بکارگیری گروتسک را در ارتباط با مفاهیم مذهبی نا آشنا با چشم انسان، ناگزیر می داند و به ویژگی ترس آور گروتسک بیشتر تاکید می کند.