خلاقیت شناسی تطبیقی: مطالعه تطبیقی فراتحلیلی نظریات شناخت خلاقیت

خلاقیت، ابداع، نوآوری، آفرینش، شهود، الهام، ترکیب و واژگانی از این دست، در پژوهش های طراحی و هنر بسیار به کار گرفته می شوند، در حالی است که در پس هرکدام از این واژگان، افق معنایی و شناختی دگرگونه ای قرار دارد. شناخت متفاوت از خلاقیت به شناخت های متفاوت و مختلف از طراحی و هنر می انجامد، در حالی که معمولا منشا اختلاف ها به درستی شناخته نشده است. بی توجهی به دگرسانی تعاریف خلاقیت، در بعد عملی و آموزشی نیز مشکلات زیادی ایجاد می کند. همه اینها ایجاب می کند که موضوع چیستی خلاقیت و چیستی تفاوت نظریه های خلاقیت مورد پژوهش جدی قرار گیرد. در این راستا، مساله این پژوهش این است که نقاط همسانی و ناهمسانی نظریه های خلاقیت چه هستند؟دامنه این پژوهش محدود شده است به نظریات رایج در فضای علمی و دانشگاهی رشته های طراحی و هنر در ایران. در این محدوده، یک حجم نمونه انتخاب شده است. با توجه به ماهیت تطبیقی این مساله، این پژوهش فراتحلیلی، از روش تطبیقی (کیفی موردی) بهره می برد. همچنین در این پژوهش، واحدهای تحلیلی با استفاده از روش ترکیبی تحلیل محتوا داده بنیاد، استخراج شده اند. در مرحله تحلیل، واحد های مستخرج براساس همسانی و ناهمسانی نسبت به معیارهای تطبیق، با یکدیگر مقابله و دسته بندی شده اند. نتایج این پژوهش نشان می دهد که می توان نظریات مرتبط با شناخت خلاقیت را در سه شاکله دسته بندی کرد: 1. شاکله الهام یا محاکات؛ 2. شاکله نبوغ یا ناخودآگاه؛ 3. شاکله کنش ذهنی.