ارزیابی میانگین عملکرد و پایداری ژنوتیپ های برنج با ترکیب ویژگی های روش های AMMI وBLUP و گزینش بر اساس چندین صفت

مدل های AMMI (اثرات اصلی جمع پذیر و برهمکنش ضرب پذیر) و BLUP (بهترین پیش بینی نااریب خطی)، از جمله روش های چندمتغیره کاربردی در ارزیابی آزمایش های چندمحیطی هستند. در این پژوهش، هفت لاین امیدبخش برنج، به همراه دو رقم شاهد در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار، در تنکابن، آمل و ساری و در سه فصل زراعی 1390-93 ارزیابی شدند. برای کمی سازی پایداری ژنوتیپی، بهترین پیش بینی های نااریب خطی، از برهمکنش های ژنوتیپ در محیط (GEI) برآورد شدند و تجزیه مقادیر منفرد (SVD) که اساس تجزیه AMMI است، بر روی ماتریس حاصله انجام شد. آزمون نسبت درست نمایی (LRT) نشان داد که برهمکنش ژنوتیپ در محیط بر عملکرد دانه، تعداد پنجه، وزن هزار دانه و طول خوشه معنی دار بود؛ بنابراین، با توجه به معنی دار بودن برهمکنش ژنوتیپ در محیط، می توان تجزیه BLUP را بر روی این داده ها انجام داد. بای پلات اولین مولفه اصلی محیط در برابر عملکرد اسمی نشان داد که ژنوتیپ های 7 ([IR 67015-22-6-2-(A37632) × (Amol3 × Ramzanalitarom)]39)، 6 ([IR 67015-22-6-2-(A37632) × (Amol3 × Ramzanalitarom)]126) و 2 ([IR 64669-153-2-3-(A8948) × (4 Surinam × Deylamani)]2) با توجه به کمترین نمره های مولفه اصلی اول، سهم ناچیزی در برهمکنش ژنوتیپ در محیط داشتند و از پایداری عملکرد دانه بیشتری برخوردار بودند. بای پلات عملکرد دانه در برابر میانگین وزنی نمرات مطلق (WAASB)، ژنوتیپ ها را در چهار ناحیه قرار داد، به طوری که ژنوتیپ های واقع در ناحیه چهارم شامل ژنوتیپ های 6، 7، 8 (لاین شاهد 843) و 9 (رقم شاهد شیرودی) به دلیل بزرگی متغیر پاسخ (داشتن عملکرد بالا) و پایداری بالا (مقادیر پایین WAASB)، بسیار پرمحصول و دارای پایداری گسترده ای بودند. شناسایی ژنوتیپ ها با معیار میانگین وزنی شاخص پایداری WAASB و متغیر وابسته (WAASBY) نشان داد که ژنوتیپ های 6 و 7 پرمحصول و پایدار بودند. همچنین بر اساس شاخص پایداری چندصفتی (MTSI)، ژنوتیپ 6 به عنوان برترین ژنوتیپ انتخاب شد. درمجموع، ژنوتیپ 6 بر اساس نتایج کل روش ها، ژنوتیپ پایدار و برتر بود.