رابطه ی دین و اخلاق؛ بررسی انتقادی دیدگاه تاریخ مندانه ی سواح

در نظر فراس السواح سخن گفتن از اخلاق دینی، معنای چندان روشنی ندارد. این اندیشمند سوری تبار با ارایه ی تبیینی تاریخی از هویت دین و اخلاق، از سویی به استقلال اخلاق از دین حکم کرده و از دیگر سو، با همسان دانستن وحی و تجربه ی دینی فردی، به لحاظ معرفت شناختی و روان شناختی به وابستگی اخلاق به دین ملتزم شده است. مساله این است که موضع وی در تبیین رابطه ی دین و اخلاق تا چه میزان متقن و دفاع پذیر است. یافته های این تحقیق که با روشی تحلیلی توصیفی انجام شده، نوعی دوگانگی در موضع سواح درخصوص مساله ی رابطه ی دین و اخلاق را به تصویر می کشد. این موضع دوگانه اگرچه شاید ازلحاظ تنوع ابعاد وابستگی اخلاق به دین موجه باشد، اما پیامدهایی چون پذیرش نسبی گرایی اخلاقی و دینی، ازبین رفتن زمینه ی نقد اخلاقی در جامعه، ارایه ی تفسیری عرفی از اخلاق دینی، نادیده انگاشتن جنبه ی تعبدی دین، و تن دادن به نسبی گرایی اخلاقی در سطح هنجاری و فرااخلاقی را به دنبال خواهد داشت. بنابراین از این جهات، نوع نگاه وی به رابطه ی دین و اخلاق با چالش مواجه است. علاوه براین، سواح با تکیه بر این نگاه، غایت اخلاق را در تحقق عدالت اجتماعی خلاصه کرده و در نظام اخلاق وی، جایی برای مفاهیم دینی، ازجمله تقوی و قرب الهی باقی نمی ماند.