مروری بر عوامل موثر بر رعایت اخلاق در پژوهش های علوم پزشکی

گسترش پژوهش های پزشکی طی دهه های اخیر، ضرورت حاکمیت ارزش های اخلاقی و نهادینه شدن اصول انسانی در مراکز علمی- پژوهشی را نمایان نموده است. وجود انحرافات و سوء استفاده ها در مسیر پژوهش منجر به وضع قوانین اخلاقی و ایجاد نظارت دقیق شده است. هدف از این مطالعه، مروری بر عوامل موثر بر اخلاق در پژوهش های علوم پزشکی می باشد.

مطالعه حاضر با جستجو به صورت مروری در متون موجود در پایگاه های اطلاعاتی فارسی و انگلیسی شامل Google scholars, SID, Magiran و PubMed با کلید واژه های اخلاق پژوهش، علوم پزشکی، عوامل فردی و عوامل محیطی در سال های 2006 تا 2019 انجام گردید.

نتایج مطالعات بررسی شده عوامل موثر بر رعایت اخلاق پژوهش را در دو محور کلی عوامل فردی و عوامل محیطی گزارش داده اند. عوامل درونی همچون ناآگاهی پژوهشگر از موازین و قواعد اخلاق پژوهش، راحت طلبی و دستیابی سریع به نتیجه از طریق داده سازی و مدرک گرایی، باورهای دینی، شخصیت و نگرش پژوهشگر، وجدان پژوهشگر، رویکرد مدرک گرایی، مشکلات اقتصادی، محدودیت های زمانی و تاثیرپذیری از محیط و اطرافیان عواملی هستند که بر میزان رعایت اخلاق پژوهش تاثیر می گذارند. عوامل بیرونی همچون کمبود زمان، فشارهای مالی و اقتصادی، اجبار دانشجویان به ارایه مقالات علمی و همکاری نکردن استادان در فرآیند کار دانشجو، نگرانی جهت پیدا کردن شغل آینده و از دست دادن شرایط استخدامی، جو رقابتی بین دانشجویان برای افزایش رزومه کاری، تاثیر و نقش استادان بر رفتار دانشجویان و به وجود آوردن جو رقابتی که بر اخلاق پژوهش موثر می باشند.

با توجه به مطالعات مرور شده، وضعیت کنونی اخلاق در پژوهش با وضعیت ایده آل فاصله دارد. و به جهت کاهش این فاصله اقدامات جدی و تغییرات اساسی پیشنهاد می گردد.