ارزیابی تنوع آگرومورفولوژیکی نمونه های ژنتیکی بومی لوبیا چشم بلبلی

تنوع ژنتیکی، پایه و اساس برنامه های اصلاحی و توسعه ارقام برتر در سراسر جهان است. مطالعه حاضر با هدف آگاهی از تنوع فنوتیپی و رابطه صفات مورفولوژیکی و زراعی 56 نمونه ژنتیکی لوبیا چشم بلبلی در سال زراعی 98-1397، در مزرعه تحقیقاتی بانک ژن در کرج به اجرا در آمد. در طول دوره رشد صفات فنولوژیکی، مرفولوژیکی و زراعی مختلف یادداشت برداری شد. تجزیه واریانس وجود تنوع ژنتیکی بین نمونه ها ازنظر کلیه صفات کمی مورد بررسی به استثنای تعداد غلاف در پدانکل را نشان داد که تاکیدی بر امکان دستیابی به ژنوتیپ هایی با صفات مورد دلخواه از میان این نمونه ها است. صفات زیست توده، تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در غلاف، طول غلاف و وزن صددانه دارای بیش ترین ضریب تغییرات فنوتیپی بودند. بررسی دامنه صفات فنولوژیکی روز تا 50 درصد گلدهی (43-103) و روز تا رسیدگی (77-169) نشان داد که نمونه های ژنتیکی مورد مطالعه در سه دسته بیوتیپ های زودرس، متوسط رس و دیررس قرار دارند. صفات عملکرد دانه و شاخص برداشت با صفات فنولوژیکی تعداد روز تا گلدهی و تعداد روز تا رسیدن، همبستگی منفی معنی دار (p<0.01) داشتند. وزن صد دانه و طول غلاف نیز صفاتی تاثیرگذار بر عملکرد دانه (0/01<p) شناخته شدند. نتایج حاصل از تجزیه به مولفه های اصلی نشان داد که سه مولفه، 72 درصد تنوع موجود بین نمونه ها را توجیه می نمایند. صفات ارتفاع بوته، تعداد و وزن غلاف در بوته، تعداد دانه در غلاف و وزن دانه در بوته بالاترین ضرایب را در مولفه اول و صفات فنولوژیکی روز تا گلدهی و روز تا رسیدن و عملکرد دانه بزرگترین ضرایب را در مولفه دوم داشتند. ترسیم بای پلات مولفه ها و گروه بندی ژنوتیپ ها بر اساس صفات  نشان داد 17 نمونه ژنتیکی از نظر صفات اجزا عملکرد قابل توجه هستند. به علاوه 17 نمونه ژنتیکی با عملکرد بالا و زودرس در میان نمونه های مورد بررسی شناسایی شد. این نتایج از یک طرف اطلاعات مفیدی در مورد تنوع صفات مهم زراعی در میان نمونه های ژنتیکی بومی ارایه و از طرف دیگر امکان انتخاب منابع ژنتیکی امیدبخش برای استفاده در برنامه های به نژادی آینده را فراهم ساخت.