بررسی تاثیر صفات فنولوژیکی و ریخت شناسی بر عملکرد دانه اکوتیپ های گاودانه با استفاده از تجزیه مسیر و بای پلات

تجزیه مسیر و تجزیه بای پلات به ‏ترتیب مبتنی بر مدل های جمع پذیر و ضرب پذیر، از روش های آماری موثر برای بیان روابط بین صفات در گیاهان هستند. برای مطالعه ی صفات موثر بر عملکرد دانه ی اکوتیپ های گاودانه، 20 اکوتیپ در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در مزرعه پژوهشی دانشگاه ولی‏عصر (عج) رفسنجان در سال زراعی 97-1396 مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج تجزیه واریانس از تفاوت معنی دار بین کلیه اکوتیپ ها از نظر 16 صفت مورد بررسی به جز صفات ارتفاع ساقه در پایان رسیدگی، طول ریشه در پایان رسیدگی و طول نیام تک بذری حکایت داشت که بیان‏گر تنوع بین اکوتیپ‏ها از لحاظ اکثر صفات مورد بررسی بود. بررسی ضرایب همبستگی نشان داد که بین عملکرد دانه و همه ی صفات مورد بررسی به جز صفات فنولوژیکی شامل تعداد روز تا 50 درصد گل دهی، تعداد روز تا شروع رسیدگی و تعداد روز تا 50 درصد رسیدگی و هم چنین دو صفت مورفولوژیکی طول ریشه در پایان رسیدگی و طول نیام دو بذری همبستگی معنی داری وجود دارد. نتایج رگرسیون چند متغیره به‏ روش گام به گام نشان داد که از بین صفات مورد مطالعه، به ترتیب سه صفت وزن هزار دانه، تعداد دانه در بوته و تعداد شاخه های جانبی به مدل وارد شدند، که در مجموع 7/65 درصد تغییرات عملکرد دانه ی اکوتیپ های گاودانه را توجیه نمودند. نتایج تجزیه مسیر بر مبنای دو مدل جمع پذیر به ‏طور کامل مشخص و فرامشخص نشان داد که بیش ترین تاثیر مستقیم روی عملکرد دانه مربوط به صفت وزن هزار دانه بود، به طوری که یک واحد تغییر در این صفت موجب 568/0 واحد گرم افزایش در صفت عملکرد دانه شد. تجزیه بای پلات دو مولف ه ی اول تغییرات عملکرد و سایر صفات مورد مطالعه مبتنی بر یک مدل ضرب پذیر، اکوتیپ های موفق از نظر عملکرد را به دو گروه تقسیم و برای هر گروه صفاتی که بیش ترین تاثیر در این موفقیت را داشتند، شناسایی کرد.