ارزیابی و تحلیل فرهنگ های عصر آهن دشت ورامین-پیشوا، مبتنی بر کاوش تپه تقی آباد

دشت ورامین-پیشوا، از دشت های جنوبی استان تهران و از مهم ترین نواحی فرهنگی مرکز فلات ایران در ادوار مختلف تاریخی به شمار می آید. تپه تقی آباد (تپه درازه) با دو برجستگی غربی و شرقی مرتفع و متشکل از لایه های مختلف غنی عصر آهن، در این دشت قرار دارد؛ این محوطه در سال 1397 مورد مطالعه و کنکاش باستان شناختی قرار گرفته است. در این مطالعه مشخص گردید که این محوطه، دارای نهشته های مختلفی از (معماری، سفال، استخوان و...) عصر آهن I و II در لایه های فوقانی، و آثاری از مفرغ متاخر در لایه های تحتانی، هم افق با سنت های فرهنگی رایج در فلات است. این پژوهش با هدف تحلیل یافته های یاد شده و تطبیق آن با یافته های سایر محوطه های دشت ورامین و دیگر محوطه های شاخص همجوار انجام یافته است. پرسش اصلی این پژوهش چنین طرح می شود؛ براساس یافته های باستان شناختی، تحولات فرهنگی تپه تقی آباد دربردارنده چه نوع سنت های فرهنگی عصر آهن است؟ برهمکنش ها و تاثیر و تاثرات منطقه ای و فرامنطقه ای فرهنگ های رایج عصر آهن دشت ورامین به واسطه یافته های تقی آباد در نوع سفال و معماری، چگونه است؟ برهمین اساس، عصر آهن I و II دشت ورامین و خاصه تپه تقی آباد تاحدودی نشان دهنده واگرایی منطقه ای در دشت ورامین، و قرابت و همگرایی فرامنطقه ای فرهنگی با محوطه هایی مانند قلی درویش است؛ بنابراین، می توان چنین پنداشت که محوطه های عصر آهن دشت ورامین-پیشوا، بالاخص تپه تقی آباد، محصول و برآیند یک جامعه پیشرفته با شاخصه های جوامع پیچیده شهری و تطوریافته فرهنگ های متاخر با تاثی فرهنگی از کنش های هم افق همجوار در نوع معماری و سفال بوده است. پژوهش پیش رو از نظر ساختاری، جزو تحقیقات بنیادی با رویکرد تطبیقی-تحلیلی است؛ روش یافته اندوزی، بهره برداری از یافته های یک فصل کاوش باستان شناختی مبتنی بر تحلیل های تاریخی است. نتایج مطالعه استقرارهای دشت ورامین از بررسی های باستان شناختی آن و ارزیابی جوامع عصر آهن دشت ورامین براساس کاوش تپه تقی آباد، این ناحیه و محوطه را به عنوان منطقه و شاخصه ای مهم در مطالعات مراحل فرهنگ های عصر آهن مرکز فلات ایران قرار داده است.