بازکاوی موضوع تقوا در نهج البلاغه براساس اصول ادب

تعامل به عنوان یک اصطلاح در حوزه زبان شناسی اجتماعی مترادف با رابطه کلامی است که فهم گفتگو در آن مستلزم توجه به عوامل بیرونی و درونی است. ادب راهبردی مرتبط با تعامل است که در آن از وجهه افراد و حفظ یا تهدید وجهه آن ها طبق اصول خاصی سخن به میان می آید. با این تفاسیر آگاهی از چگونگی وجهه مخاطب در کنش های گفتاری با بررسی آن ها بر مبنای اصول ادب امکان پذیر است. بر همین اساس، در مقاله حاضر سخنان امام علی(ع) راجع به موضوع تقوا در نهج البلاغه محور پژوهش قرار گرفت و کنش های گفتاری موجود در آن بر مبنای اصول مذکور با روش توصیفی- تحلیلی موردبررسی واقع شد. این بررسی از آن جهت حایز اهمیت است که موضوع تقوا در کلام کسی که خود اسوه پرهیزکاران است، تاکنون با چنین رویکردی واکاوی نگردیده است. نتیجه پژوهش نشان داد که بیان مستقیم از بسامد بیشتری برخوردار است که‏این امر بیانگر وجود صراحت در کلام امام(ع) و انطباق میان کنش بیانی و کنش منظوری در بالاترین درصد از نمونه‏های موردبررسی است. با این حال، اختصاص یافتن شواهد زیاد به بیان مستقیم تاثیر منفی بر وجهه مخاطب نداشته است؛ چراکه عواملی چون شگردهای تلطیف کننده، صمیمیت و فاصله اجتماعی اندک، وجهه او را از تهدید حفظ کرده است.