واکاوی تاریخی کارکرد اسناد و حجیت فقهی سند در دعاوی ‏

اهمیت سند و حجیت آن در عصر کنونی در امور قضایی و غیرقضایی بر کسی پوشیده نیست. در اعصار گذشته سند کاربرد امروزه را نداشته است، اما در عین حال این گونه نیز نبوده که کاملا مورد غفلت واقع شده باشد. مشهور فقهای امامیه سند را به عنوان یکی از ادله اثبات دعوا شناسایی نکرده و به دلایل مختلف از جمله حصری بودن دلایل اثبات دعوا در موارد مشخص، احتمال تزویر در اسناد و عدم امکان انشای معاملات از طریق کتابت، حجیت آن را مورد تردید قرار داده اند. نگاهی گذرا در تاریخ آشکار می سازد که اسناد در هر عصر و زمانی کاربرد خود را داشته است. اشخاص در معاملات خود به تنظیم سند مبادرت می ورزیدند و محاکم نیز تا حدود زیادی این اسناد را مورد پذیرش قرار می دادند و حتی مشاغلی رسمی در خصوص نوشتن سند و تنظیم اسناد وجود داشته است. از طرف دیگر، قرآن کریم نیز مومنان را امر به نوشتن معاملات مدت دار خود کرده است. این پژوهش در پی آن است که با بررسی فقهی- تاریخی نشان دهد که این گونه نبوده که اسناد به واقع حجیت نداشته باشد، بلکه شرایط و سبک زندگی گذشتگان عمل به مفاد آن را دشوار ساخته بوده است و از نظر فقهی هیچ مانعی بر سر راه حجیت سند وجود ندارد.