شبیه‏ سازی پیشروی شوری در بالادست زهکش حائل شوره‏زار دشت قزوین در شرایط برداشت بی‏رویه آب‏ زیرزمینی

بخش زیادی از اراضی کشور تحت تاثیر شوری است که کشاورزی پایدار و امنیت‏ غذایی را به خطر می‏اندازد. همچنین، برداشت بی‏رویه از منابع آب زیرزمینی در دشت‏هایی که آبخوان شور و شیرین در مجاورت هم قرار دارند، باعث ایجاد گرادیان‏ هیدرولیکی از سمت آب شور به آب شیرین و افزایش شوری می‏شود. شوری در شوره‏زار مرکزی قزوین تحت مکانیزم یادشده، در حال پیشروی به سمت اراضی بالادست بوده‏ است. برای حل این مشکل، زهکش حایلی در منطقه احداث شده است تا با ایجاد افت سطح آب زیرزمینی شور، از گسترش شوری جلوگیری کند. هدف این مطالعه، بررسی عملکرد زهکش حایل در کنترل شوری و تاثیر افزایش و کاهش گرادیان هیدرولیکی منطقه، در گسترش شوری است. به این منظور، با استفاده از داده‏های مشاهداتی، مدل HYDRUS-2D واسنجی و صحت‎سنجی شد. سپس، در شش تیمار اثر افزایش و کاهش جریان آب زیرزمینی ورودی از بالادست (10، 20، 30 درصد) بر عملکرد زهکش در بازه‏های 5، 10، 15 و 20 ساله شبیه‏سازی شد. نتایج نشان داد در تمام بازه‏های زمانی، هرچه جریان آب زیرزمینی ورودی از بالادست بیشتر باشد، املاح بیشتری آب شویی شده و توسط زهکش حایل از منطقه خارج می‏شود. همچنین، بر اساس نتایج شوری اولیه خاک در تراز کف زهکش 20 سال بعد از احداث زهکش حایل در تیمار شاهد ds/m1/16 کاهش می‏یابد. کاهش 10، 20 و 30 درصد دبی ورودی از بالادست این مقدار (ds/m1/16) را به ترتیب 11، 17 و 25 درصد کاهش داده در حالی ‏که افزایش دبی به اندازه 10، 20 و 30 درصد این مقدار (ds/m1/16) را 22، 28 و 40 درصد افزایش می‏دهد. بنابراین، برداشت بی‏رویه از آبخوان در بالادست زهکش موجب کاهش دبی ورودی به منطقه می شود و از کاهش بیشتر شوری جلوگیری می‏کند.