ساخت گرایی در اندیشه صدرالدین قونوی

در حوزه معرفت شناسی، «ساخت گرایی» دیدگاهی اساسا پساکانتی محسوب می شود که در برابر دیدگاه سنتی بازنمایی گرایی مطرح شده است. ساخت گرایی معرفتی انواع مختلفی دارد، اما وجه مشترک شان در این است که معرفت همچون کالایی است که جزیا یا کاملا فاعل شناسا آن را می سازد، نه اینکه طبق اعتقاد بازنمایی گرایان، ذهن فاعل شناسا صرفا نقش آینگی و حکایتگری در برابر واقعیت مستقل خارج از ذهن را داشته باشد. اندیشه ساخت گرایی در حوزه مباحث مربوط به تجربه/شهود عرفانی نیز تسری یافته است. ساخت گرایان، در برابر ذات گرایان، معتقدند تجربه/شهود عرفانی در چارچوب ساخت پیشین مفهومی ذهن صاحب تجربه/شهود عرفانی شکل می گیرد. در این مقاله این موضوع بررسی می شود که نوعی ساخت گرایی در اندیشه صدرالدین قونوی دیده می شود که می توان آن را «ساخت گرایی اسمایی» نامید. قونوی در دفاع از اعتبار معرفت شهودی موسوم به قربی یا فنایی، بر نقش اسم حاکم بر فاعل شناسا در ساخت معرفت عقلی و نیز معرفت شهودی مقید تاکید می کند، البته او شهود قربی را از دایره این ساخت گرایی خارج می داند. بر این اساس، می توان گفت قونوی معتقد به نوعی ساخت گرایی محدود یا بخشی است. سرانجام اینکه، از نظر نویسندگان این نوع ساخت گرایی نه قابل دفاع است، و نه هدف نهایی قونوی در دفاع از معرفت شهودی را برآورده می کند.