ادله تعین حج تمتع بر نائی در ترازوی نقد

حجه الاسلام از ارکان اسلام است که بر هر مسلمان در طول عمر تنها یک بار واجب می‌گردد. تمتع، قران و افراد انواع حج‌اند. از این میان، مشهور فقها خصوص حج تمتع را بر کسی که از مکه دور است و نایی نامیده می‌شود واجب می‌دانند و برای اثبات دیدگاه خود به اجماع، کریمه «ذلک لمن لم یکن اهله حاضری المسجد الحرام» و روایات فراوان معتبر تمسک کرده‌اند. ناکارامدی اجماع و کتاب در این زمینه دور از انتظار نیست. اما آنچه مهم می‌نماید روایات‌اند؛ چه آنکه در مقابل روایات انحصار حج تمتع بر نایی، روایات مستفیض نزدیک به متواتری گزارش شده‌اند که نافی وجوب تعیینی حج تمتع بر نایی بوده و افضلیت حج تمتع را برای نایی اثبات می‌کنند. در جمع میان این دو دسته روایت، چهار وجه بیان شده که عبارتند از: «وجوب تمتع و استحباب قران و افراد بدون کفایت از حجهالاسلام»، «حمل روایات افضلیت بر کسی که حجهالاسلام را به جا آورده»، «افضلیت تمتع مشروع بر افراد و قران مشروع» و «استحباب تمتع و کفایت غیر آن برای نایی». سه جمع نخست با ضعف‌هایی روبه‌رو هستند. در مقابل، برخی از روایات افضلیت تمتع، بر روایات تعین تمتع حاکم بوده، مفسر آنهاست. حاصل این نگاه تفسیری، جواز انواع حج بر نایی و استحباب یا تاکد استحباب تمتع است.