بررسی روابط بین برخی صفات زراعی مرتبط با عملکرد نخود زراعی (Cicer arietinum) تحت تنش بیماری برق ‎زدگی

بیماری برق زدگی نخود که به وسیله قارچ Ascochyta rabiei ایجاد می شود، یکی از مهم ترین بیمار های نخود است که کشت و تولید آن را در بیشتر مناطق دنیا و از جمله ایران محدود می کند. بنابراین شناسایی منابع ژنتیکی مقاومت در ژرم پلاسم نخود در برابر عامل بیماری، برای طراحی برنامه های اصلاحی بسیار ضروری است. به منظور ارزیابی مقاومت به بیماری برق زدگی در نخود، آزمایشی با 77 ژنوتیپ پیشرفته نخود دریافتی از ایکاردا در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در ایستگاه تحقیقات کشاورزی گنبد کاووس انجام شد و صفات فنولوژیک، مورفولوژیک، عملکرد دانه و میزان سطح زیر منحنی پیشرفت بیماری یادداشت برداری شدند. نتایج نشان داد بین ژنوتیپ ها از نظر کلیه صفات اختلاف معنی داری در سطح احتمال یک درصد (01/0p<) وجود داشت. بیشترین همبستگی با بیماری برق زدگی، مربوط به ارتفاع بوته بود (506/0- و 01/0p<). مطابق با نتایج رگرسیون مرحله ای، ارتفاع بوته بیشترین اثر را روی عملکرد دانه داشت. نتایج تجزیه علیت نشان داد که صفت ارتفاع بوته بیشترین اثر مستقیم را بر عملکرد دانه داشت (357/0) و بیشترین اثر غیرمستقیم مربوط به بیماری برق زدگی از طریق ارتفاع بوته بود (151/0-). بنابراین می توان از ارتفاع بوته به عنوان صفت برتر در برنامه های انتخاب غیرمستقیم بهره برد. تجزیه خوشه ای ژنوتیپ ها بر اساس سطح زیر منحنی گسترش بیماری برق زدگی ژنوتیپ‎ها را به سه گروه متحمل (37 ژنوتیپ)، گروه حساس (15 ژنوتیپ) و گروه مقاوم (25ژنوتیپ)، تقسیم شد. به طورکلی می توان نتیجه گرفت که ژنوتیپ‎های مقاوم در برنامه‎های اصلاحی برای توسعه ارقام مقاوم نخود به بیماری و مدیریت این بیماری قابل بهره‎ برداری می باشند.