گزینش ژنوتیپ های منتخب عدس (Lens culinaris Medik) متحمل به تنش خشکی با به کارگیری پنج شاخص تحمل جدید در شرایط مشهد

به منظور ارزیابی و انتخاب ژنوتیپ های عدس منتخب متحمل به تنش خشکی و بررسی کارآیی شاخص های قدیمی و جدید تحمل به تنش، پژوهشی در سال زراعی 94-1393 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه فردوسی مشهد در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار و تحت دو شرایط رطوبتی عدم تنش خشکی (تامین 100درصد نیاز آبی گیاه) و تنش خشکی (تامین 40 درصد نیاز آبی گیاه) بر روی 9 ژنوتیپ برگزیده از بین 73 ژنوتیپ مورد بررسی در آزمایش زراعی سال قبل، اجرا گردید. برای اعمال دقیق محدودیت آبی، از سیستم آبیاری قطره ای نواری استفاده شد و میزان آب ورودی توسط کنتور مورد پایش قرار گرفت. بر اساس نتایج، در شرایط بدون تنش، ژنوتیپ های MLC356 و MLC121 به ترتیب، با تولید 2621 و 993 کیلوگرم دانه در هکتار، بالاترین و پایین ترین رتبه تولید دانه در واحد سطح را به خود اختصاص دادند. در شرایط تنش نیز ژنوتیپ های Cabralinta و MLC121 به ترتیب، با تولید 876 و 288 کیلوگرم دانه در هکتار، بالاترین و پایین ترین رتبه تولید دانه در واحد سطح را کسب کردند. ارزیابی تحمل به تنش خشکی، بر اساس هشت شاخص قدیمی (HM، TOL، MP، STI، GMP، YI، DI و REI) و پنج شاخص جدید (SSPI، ATI، SNPI، K1STI و K2STI) صورت گرفت. مطالعه همبستگی بین عملکرد دانه در شرایط تنش و عدم تنش و شاخص های تحمل به خشکی نشان داد که شاخص جدید K2STI و شاخص های قدیمی STI، GMP، REI، HM و MP برای شناسایی ژنوتیپ هایی با عملکرد بالا در هر دو شرایط رطوبتی (تنش و بدون تنش) مناسب هستند. تجزیه به مولفه های اصلی و ترسیم بای پلات نیز نشان داد که شاخص های جدید SNPI و K2STI و شاخص های قدیمی YI، HM، GMP، REI و STI بهترین شاخص ها برای جداسازی ژنوتیپ های در هر دو شرایط رطوبتی هستند و بر این اساس، ژنوتیپ های MLC356، Cabralinta و MLC025 به عنوان ژنوتیپ های متحمل به تنش خشکی و با عملکرد بالا انتخاب شدند. برای گروه بندی ژنوتیپ ها، تجزیه خوشه ای انجام گرفت و رسم دندروگرام، ژنوتیپ ها را به چهار کلاستر گروه بندی کرد که در این گروه بندی، Cabralinta و MLC025 در یک کلاستر (کلاستر دوم) قرار گرفتند.