بحر المحبه فی اسرار الموده تفسیری ادبی- عرفانی از سوره یوسف علیه ‏السلام و ناگفته‎ هایی درباره آن

بحر المحبه فی اسرار الموده ازجمله تفاسیر صوفیانه به زبان عربی است که در آن، سوره یوسف همراه با برخی نکات، اشارات، اقوال و حکایات عرفانی در ساختار و نثری ساده و دلنشین تفسیر شده است. محتوای جذاب و اهمیت این اثر موجب ارایه  چهار ترجمه از آن در سده اخیر شده، اما با وجود این، هنوز تصحیحی انتقادی از آن در دست نیست و حتی نشانی از تلاشی جدی در پی شناخت دقیق اثر و نیز مولف، زمان تالیف، خاستگاه، نحوه شکل‎گیری و نیز جایگاه آن در سنت تفسیرنگاری عرفانی یافت نمی‏ شود. این تفسیر با رویکرد عملی در عرفان و ملتزم به شریعت و اخلاق‎، در بستر سنت تفسیری صوفیان در سده ‎های نخست اسلامی و پیش از قرن هفتم به نگارش آمده است. بحر المحبه فی اسرار المودهکه نسخه‏ های متعددی از آن در ایران موجود است، گاه به ابوالفتوح احمد غزالی و گاه به برادر بزرگ‎ترش ابوحامد محمد نسبت داده شده، اما گویا هر دو نسبت خطاست. به نظر می‎رسد صبغه این اثر، تدوینی و حاصل گردآوری و شاید ترجمه برخی روایات و اقوال فارسی مندرج در تفاسیر متقدم اسلامی به ویژه انیس المریدین و شمس المجالس، انس المریدین و روضه المحبین و قصه یوسف باشد که حدود چهار یا پنج قرن‏ پیش و به زبان عربی به تالیف درآمده است. نوشتار پیش رو، ضمن بررسی متن اثر با توجه به چندین نسخه موجود، از تحلیل محتوای فهرست ‎های نسخ خطی، تفاسیر سده های متقدم و نیز پژوهش هایی که تاکنون دراین موضوع به نگارش درآمده، حاصل شده است.