ارزیابی تحمل به تنش یخ زدگی در لاین های متنوع امیدبخش گندم دوروم با استفاده از شاخص های مقاومت به تنش

به منظور ارزیابی لاین های گندم دوروم از نظر تحمل به تنش یخ زدگی، 45 لاین امیدبخش گندم دوروم حاصل از تلاقی های بین والدین مختلف با استفاده از شاخص های تحمل به تنش مورد ارزیابی قرار گرفتند. این آزمایش متشکل از آزمون گلخانه ای و آزمایشگاهی در دانشکده اصلاح نباتات دانشگاه محقق اردبیلی در سال زراعی 98-97 به اجرا درآمد. در این آزمایش لاین های گندم در مرحله گیاهچه مورد بررسی قرار گرفتند. لاین های گندم دوروم در قالب طرح فاکتوریل بر مبنای بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار کاشته شدند. گیاهان تا مرحله 3 تا 5 برگی در شرایط گلخانه نگهداری شدند. سپس به منظور ایجاد خوسرمایی، گلدان ها به اتاقک سرما با دمای 4 درجه برده شدند تا برای اعمال تنش آماده شوند. براساس عملکرد بیولوژیک، شاخص های تحمل (TOL)، حساسیت به تنش (SI)، میانگین تولید (MP)، شاخص تحمل به تنش (STI)، میانگین هندسی تولید (GMP)، شاخص میانگین هارمونیک تولید (HARM)، شاخص کاهش عملکرد (Yr) و شاخص تحمل ریشه و اندام هوایی (TI) محاسبه شدند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که لاین های مورد بررسی از نظر صفات MP، GMP و HARM دارای اختلافات معنی داری بودند و شاخص های Yr و Ti در تنش معنی دار بودند. اثر متقابل لاین در تنش برای تمام شاخص ها غیر معنی دار بود. با توجه به رابطه همبستگی عملکرد با شاخص ها، مناسب ترین شاخص ها MP، GMP، HARM و TOL شناخته شدند. مقایسه میانگین لاین ها و تنش به صورت جداگانه مورد بررسی قرار گرفت. حداکثر ضریب همبستگی (**0/999) مربوط به رابطه شاخص STI با SI، Yr با SI و Yr با STI بود. به طورکلی شاخص هایGMP، MP و HARM مناسب ترین شاخص ها برای ارزیابی تحمل به تنش لاین ها در تمام سطوح موردمطالعه و شاخص TOL مناسب برای سطوح تنش بالاتر بود. مطالعه لاین ها به وسیله شاخص ها با استفاده از تجزیه خوشه ای، تجزیه تابع تشخیص و تجزیه عاملی نتایج مشابهی را نشان داد. نتایج حاصل از تجزیه خوشه ای و تجزیه عاملی با سه عامل اول لاین های 25، 26، 27، 28، 31، 36 و 39 را متحمل ترین لاین ها معرفی نموده و لاین های 11، 13، 15، 17، 18 و 19 حساس ترین آنها شناخته شدند. در تجزیه به عامل ها سه عامل اول 52/97 درصد از واریانس موجود را توجیه کردند و شاخص های STI، SI، Yr، Ti اندام هوایی، MP، GMP و HARM بیشترین مقدار را داشتند و موثرترین شاخص ها در پراکنش لاین ها بودند. با توجه به نمودار سه بعدی پراکنش لاین ها، بیشترین ضرایب عاملی بر اساس سه عامل اول مربوط به لاین های 5، 7، 25، 26، 27، 28، 31، 36 و 39 بود.