شناسایی و تحلیل الگوهای جوی مولد گرد و غبارهای غرب ایران (مطالعه موردی: استان کرمانشاه)

یکی از مشکلات زیست محیطی کشور ما، وقوع رخداد طوفان های گرد و غبار به ویژه در استان های غربی و جنوب غربی کشور است؛ از این رو، در این پژوهش به بررسی و تحلیل سینوپتیکی چگونگی شکل گیری پدیده گرد و غبار، شناخت مناطق منشا و مسیر ورود آنها به نیمه غربی ایران (مطالعه موردی: استان کرمانشاه) پرداخته شده است. پس از استخراج روزهای گرد و غباری، داده های تراز دریا، 700، 850 و 500 هکتوپاسکال به همراه تاوایی متناظر با روزهای گرد و غبار با استفاده از امکانات برنامه نویسی در محیط گردس استخراج شد. سپس به کمک تحلیل خوشه ای، روزهای نماینده و الگوهای گرد و غباری غرب ایران در محیط متلب شناسایی شد. نتایج نشان داد که رخداد گرد و غبارهای استان کرمانشاه تحت تاثیر پنج الگوی جوی مختلف است که بیشترین فراوانی به الگوی اول و دوم بازمی گردد که کم فشار موسمی هند کنترل کننده اصلی آن است؛ با این حال، شدیدترین رخدادهای گرد و غباری کرمانشاه زمانی ایجاد می شود که گردش موسمی هند در جنوب و جنوب شرق آسیا، جریان مداری غرب سو و مداومی در تراز زیرین جو ایجاد کند که محل اصلی همگرایی و نزول آن، چاهه گرمایی جنوب غرب آسیا تا شرق مدیترانه است؛ به طوری که هسته پر ارتفاع آزور در تراز 500 هکتوپاسکال، با ایجاد همگرایی فوقانی و نزول قایم هوا به تشدید و تقویت کم فشار سطحی منجر می شود. علاوه بر این، کم فشار حرارتی سودان و دریای سرخ با تغییر حالت از ترمودینامیکی به دینامیکی به همراه سامانه های پرفشار اروپا، حداکثر میزان شیو فشاری را در نواحی خشک و بیابانی عربستان، عراق و شمال آفریقا ایجاد می کند؛ به گونه ای که کشیده شدن ناپایداری تا تراز 700 هکتوپاسکال و استقرار ناوه مدیترانه ای، به تداوم و ماندگاری بیشتر روزهای گرد و غباری منجر می شود. این شرایط همراه با شرایط دیگر نظیر خشکی شدید هوا، به برخاستن گرد و غبار از نواحی بیابانی عربستان، عراق، سوریه و شمال آفریقا و انتقال آن به نواحی غربی ایران منجر می شود.