بررسی سبک طنزپردازی در روزنامه های گیلان در عصر مشروطه و پهلوی (مطالعه موردی: خیرالکلام، جنگل، نسیم شمال، طلوع، و هفگز)

در دوره های مشروطه و پهلوی که تحولات و دگرگونیهای گسترده ای در عرصه های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ایران بوجود آمد، گیلان یکی از مناطقی بود که بطور مستقیم در این تحولات دخالت داشت. روشنفکران گیلانی عمدتا ازطریق نشریات و روزنامه ها با مردم ارتباط برقرار میکردند و به نقد قدرت و نابسامانیهای سیاسی و اجتماعی میپرداختند. مشهورترین روزنامه های عصر مشروطه و پهلوی که در گیلان منشر میشد و به‌ دلیل طنزپردازیهای ویژه از اقبال عمومی بینظیری برخوردار بود، عبارت بودند از: خیرالکلام، جنگل، نسیم شمال، طلوع، و هفگز. در این مقاله مهمترین سازوکارهای ایجاد طنز در روزنامه های مذکور تحلیل و بررسی شده است.

مقاله حاضر درصدد است ازطریق تحلیل پنج روزنامه عصر مشروطه و پهلوی و بررسی مشخصه های سبک طنز آنها به روش توصیفی تحلیلی، مهمترین شگردهای ایجاد طنز را در این روزنامه ها واکاوی نماید.

تمامی پنج روزنامه مذکور از ابزارهای گوناگون و تقریبا مشابهی در زمینه ایجاد طنز بهره برده‌اند. طنز در این روزنامه‌ها غالبا در جهت انتقاد از اوضاع سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی است و به ‌منظور اصلاح این شرایط بکار رفته است. در ضمن پیکان گزنده طنز در این متون نه‌تنها شرایط، بلکه اشخاص و نهادهایی را که مسبب ایجاد این شرایط هستند، نشانه رفته است.

اصلیترین سازوکارهای سبک طنزپردازی در روزنامه‌های این دوره عبارت است از: 1) استفاده از ضرب المثل؛ 2) کاربرد زبان محاوره ای؛ 3) بکارگیری القاب و عناوین تهکم آمیز؛ 4) استفاده از شگردهای آیرونیک؛ 5) نادان‌نمایی؛ 6) فابل؛ 7) تناقض؛ 8) بازیهای زبانی؛ و 9) مهمل‌نویسی.