بررسی سبکی و فکری نسخه خطی دیوان اظهری شیرازی، شاعر قرن یازدهم

اظهری شیرازی شاعر گمنام قرن یازدهم هجری است که درباره این سراینده پژوهشی نشده است. اساس مقاله حاضر بر پایه نسخه منحصربفرد موجود در کتابخانه مدرسه عالی شهید مطهری است و هدف آن بررسی سبکی و فکری نسخه خطی این شاعر عهد صفوی است.

مقاله پیش رو، مطالعه ای درون متنی، سبک شناسانه و نظری است که به شیوه پژوهش کتابخانه ای انجام شده است. محدوده و جامعه مورد مطالعه، دیوان اظهری شیرازی است.

در دیوان اظهری، سبک اصفهانی را همراه صنایع و بدایع لفظی و معنوی میتوان یافت. زبان اشعار این شاعر، ساده و غزلیاتش بسیار لطیف است. با وجود اذعان شاعر به سرودن اشعار ترکی، اثری از آن در این نسخه یافت نشد. شعر او از جنبه های گوناگون در میان دیوان همعصران خود از امتیازاتی برخوردار است؛ از جمله در داشتن عنوان برای قصاید، پرداختن به نعت و منقبت، خودستایی، غزلیات و رباعیات شورانگیز عاشقانه، مثنویات هزل و هجوآمیز، و قطعات حاوی ماده تاریخ قابل توجه است. همچنین انواع فواید زبانی و ادبی در این دیوان بچشم میخورد.

اظهری شیرازی به شیوه دیگر شاعران سبک اصفهانی طبع آزمایی کرده است. زمان حیات شاعر را براساس ماده تاریخهای دیوان، میان سالهای991 تا 1061 هجری یا کمی پس از آن میتوان دانست. در سطح فکری و محتوایی، موضوعات مذهبی، عاشقانه و هزل از درونمایه های اصلی اشعار اوست. در سطح زبانی، برخلاف شاعران سبک اصفهانی، واژه های عامیانه در اشعار او کمتر بچشم میخورد. بکارگیری وزنهای خاص و ردیفهای طولانی از ویژگیهای اشعار اوست. در سطح ادبی واج آرایی، تکرار، انواع جناس و نیز صور خیال، تشبیه، استعاره، کنایه، تلمیح، مراعات نظیر و اسلوب معادله بالاترین بسامد را در اشعار او دارد.