بررسی سبک شناسی منظومه «تحفه الاحرار» از هفت اورنگ جامی

سومین مثنوی هفت اورنگ نورالدین عبدالرحمان جامی، تحفه‌الاحرار نام دارد. در این مقاله به بررسی ویژگیهای سبکی این منظومه در سه حیطه زبانی، ادبی و فکری پرداخته شده است.

این مقاله براساس مطالعات کتابخانه‌ای و به شیوه توصیفی تحلیلی انجام شده است.

 این مثنوی منظومه‌ای است اخلاقی دینی که به تقلید از مخزن‌الاسرار نظامی در وزن سریع مطوی مکشوف «مفتعلن مفتعلن فاعلن» سروده شده است. این اثر با اشعاری در توحید و نعت رسول اکرم (ص) شروع میشود و پس از مدح ممدوح و صحبتهای پنجگانه با پیر، وارد بخش اصلی کتاب یعنی مقالات بیستگانه میشود.

 این منظومه دارای زبانی ساده، اما لحنی هشداری، بیانی عرفانی براساس مشرب فکری ابن‌عربی یعنی وحدت وجود، توحید، تنزیه و تشبیه است و در آن مطالب شرعی و اصول دین (نماز، روزه، زکات و حج) مسایل عرفان نظری (سهر، صمت و عزلت) نیز دیده میشود. موضوع بیشتر مقاله‌ها موضوعات دینی، اخلاقی و تا حدودی عرفانی است، اما مقاله‌هایی در قالب انتقادهای اجتماعی و سیاسی با بکارگیری زبان پند و هشدار بر اقشار جامعه نیز در میان آنها وجود دارد. موضوع تعلیمی اخلاقی، استفاده از زبان ساده و مخاطب خاص آن باعث شده از نظر ادبی جایگاه خاصی نداشته باشد. از منظر زبانی، استفاده از موازنه، التزام، تتابع اضافات و اشعار ملمع از برجستگیهای شاخص این منظومه هستند.