تحلیل و بررسی مقامات حمیدی با رویکرد سبک شناسی لایه ای

سبک‌شناسی مدرن یا لایه‌ای یکی از روش های کاربردی در سبک‌شناسی صورت‌گرا و متن بنیاد است که متن را در پنج لایه آوایی، واژگانی، نحوی، بلاغی و ایدیولوژیک مورد بررسی قرار میدهد. در این روش با توجه به بافت موقعیتی بعنوان کلان لایه، متن را به خردلایه‌هایی تجزیه کرده و با بررسی خردلایه‌های متنی و تشخیص ویژگیهای برجسته یا پربسامد به مطالعه سبک میپردازد. پس مشخصه‌های برجسته سبک و نقش و ارزش آنها را در هر لایه بصورت مجزا بررسی کرده و پیوندهای صوری متن با محتوای آن را فراهم میسازد. باید توجه داشت که در تاریخ نثرنویسی همواره پیشگامانی ظهور و بروز داشته‌اند که نه تنها از سنت فکری و هنری گذشتگان بهره برده‌اند، بلکه خود نیز کوشیده‌اند با نوآوری و گاه اقتباسهای ارزشمند از گونه‌های ادبی و سبکهای منشور ملل دیگر، موجبات دگرگونی و یا حداقل آشنایی ملت خویش با آنگونه سبکها و شگردهای نگارشی را فراهم آورند. یکی از این نویسندگان برجسته قاضی حمیدالدین بلخی است. وی مقامات خویش را در سال 551 هجری تحت تاثیر مقامات عربی به نثری مصنوع تالیف کرده است. در این پژوهش مقامات حمیدی با رویکرد سبک شناسی لایه ای مورد بررسی قرار گرفته است.

این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی کوشیده است سبک مقامات حمیدی را از منظر سبک شناسی لایه ای مورد تحلیل و بررسی قرار دهد. گردآوری داده ها در این پژوهش ازطریق فعالیت کتابخانه ای صورت گرفته است و بخشی از محتوای مقاله محصول تحلیل و بررسی شخصی نویسنده است.

این اثر بعنوان یکی از نمونه‌های شاخص نثر فنی، نوشته‌های مصنوع و متکلف قرون بعد از خود را تحت تاثیر قرار داده است و ازاینرو در مباحث سبک‌شناسی نیز اهمیت ویژه‌ای را به خود اختصاص داده است.

 با بررسی این اثر با روش سبک‌شناسی لایه‌ای، انواع دگرگونیهای واجی، بسامد بالای تکرار واژگان یکسان و متضاد، درهم تنیدن سجع و جناس، بهره وافر از واژگان نشاندار و رمزگان بخصوص رمزگان دینی و تصوف و همچنین غلبه سبک متصل و تودرتو و بسامد بالای تشبیه و استعاره و... آشکار میشود.