ملاحظات جدید در شناسایی عرف: تاملی بر گزارش های کمیسیون حقوق بین الملل (2018-2013) و رویه قضایی بین الملل

مراجع قضایی بین المللی به ویژه دیوان بین المللی دادگستری همواره نقش محوری در فرایند شناسایی قواعد حقوق بین الملل عرفی ایفاء می نمایند. در این چارچوب بخصوص در دهه های اخیر، رویکرد رویه قضایی بین المللی به دلیل اصول انسانیت و حقوق انساندوستانه دستخوش تغییر و تحول گردیده است. برخلاف رویکرد سنتی که در روند شناسایی قواعد عرفی تکیه نخستش بر رویه دولتها بوده است، در رویکرد جدید، تکیه اولیه بر اعتقاد حقوقی(Opinio Juris) می باشد. چنین رویکردی مورد حمایت گزارشگر ویژه کمیسیون حقوق بین الملل در گزارش پنجم و نهایی خود در سال 2018 نیز می باشد. لذا در چارچوب مقاله حاضر، تلاش شده ظهور این رویکرد جدید در فرایند شناسایی قواعد عرفی در حقوق بین الملل مورد بحث قرار بگیرد. به همین منظور از رهگذر تجزیه و تحلیل دکترین در این باب و رویه قضایی مرتبط موجود از جمله آراء دیوان بین المللی دادگستری و نیز مباحثات کمیسیون حقوق بین الملل، تغییر در روند شناسایی قواعد عرفی مورد بررسی قرار می گیرد.