بررسی تغییرات فرهنگی منطقه زرندیه از دوره مس و سنگ تا دوران اسلامی، بر اساس نتایج بررسی باستان شناختی

زرندیه در استان مرکزی و در حاشیه ی شمال غربی فلات مرکزی قرار دارد. این منطقه تا اواخر دهه ی 1380 خورشیدی از نظر پژوهش های باستان شناختی منطقه ای تقریبا کم شناخته بود. در سال1387 بررسی این شهرستان با هدف شناسایی مکان های باستانی، شناسایی عوامل تاثیرگذار در شکل گیری استقرارها و برهمکنش های فرهنگی با مناطق هم جوار صورت گرفت. تعداد، نوع و وسعت محوطه ها، ارتباط زمانی و مکانی بین استقرارها، بسط و گسست استقرارها در دوران مختلف از جمله پرسش های بنیادین این برنامه ی میدانی بود. در نتیجه ی این بررسی که هم دشت و هم مناطق کوهستانی را در بر می گرفت، 99 اثر تاریخی که به دوره ی مس و سنگ تا دوران اسلامی متاخر قابل تاریخ گذاری هستند، شناسایی گردید. این آثار شامل محوطه های بزرگ، تپه، مسجد، امامزاده، پل، آب انبار، یخچال، کاروانسرا، قلعه، حمام و کبوترخانه است که هم در دشت زرندیه و هم در دامنه های کوه خرقان کشف شدند. قدمت کهن ترین استقرارهای شناسایی شده به دوره ی مس و سنگ می رسد. محوطه هایی از دوران مفرغ و آهن نیز شناسایی گردید. در دوران تاریخی تعداد محوطه ها کاهش می یابد. با این حال بیشترین فراوانی آثار به دوران اسلامی تعلق دارد. در دوران اسلامی با ایجاد شهر و روستاهای بزرگ و کوچک و همچنین با ساخت بناهای مختلف با کاربری های متفاوت مواجه هستیم. بررسی صورت گرفته نشان می دهد که آثار شناسایی شده عمدتا در دشت شکل گرفته اند.