بررسی ردیف و جایگاه آن در غزلیات فارسی غالب دهلوی

ردیف یکی از عناصر شعر کلاسیک فارسی است و به عنوان یکی از ارکان اصلی موسیقی کناری، در شعر کلاسیک و کهن فارسی نقش عمده ای ایفا کرده، به آهنگ و گوش نوازی شعر، کمک شایانی می کند. در شعر فارسی، ابتدا ردیف کم رنگ بود؛ اما هرچه شعر به تکامل نزدیک تر می شد و مراحل مختلف رشد را می پیمود، دامنه استفاده از ردیف گسترده تر می شد. یکی از شاعرانی که توجه ویژه ای به ردیف داشته و ردیف در اشعار او بسامد بالایی دارد، غالب دهلوی است. در غزلیات فارسی غالب دهلوی، حضور ردیف، به ویژه ردیف های طولانی و دشوار، برجسته است. در این نوشتار، ردیف در تمام غزل های فارسی غالب دهلوی مورد بررسی قرار گرفته و با ارایه آمارهای دقیق، مشخص شده است که تعداد غزل های مردف غالب، از غزلیات بدون ردیف او بسیار بیشتر است. آمار انواع ردیف در غزلیات فارسی غالب نشان می دهد ردیف هایی از نوع فعل، بیش از نیمی از کل ردیف های غزلیات فارسی وی را دربر می گیرد. از سوی دیگر، کارکردهای ردیف در غزلیات فارسی غالب دهلوی نیز مورد بررسی قرار گرفته و این نتیجه حاصل شده است که کارکردهایی چون موسیقی و آهنگ کلام، تناسب ردیف با مضمون شعر، همراه و هم صدا کردن مخاطب، یکپارچگی افکار و تخیلات شاعر، برجسته سازی یک تصویر یا مضمون خاص و غنای آهنگ غزل با همسانی ردیف و قافیه، در غزلیات فارسی مورد توجه شاعر بوده است.