ای مجلسیان راه خرابات کدام است؟ (هنر تقابل در غزل سعدی)

در غزل سعدی تقابل های دوگانه، نمود های گسترده، هنرمندانه و متنوعی دارد. این تقابل ها را در سه سطح واژه، جمله و ساختار غزل می توان بررسی کرد. در پژوهش حاضر، تقابل های واژگانی سعدی، در سه دسته زبانی، ادبی و معنایی بررسی شده است. همراه کردن تقابل های زبانی با آرایه-های لفظی علاوه بر تقویت موسیقی کلام، به تقابل های سعدی، تشخص سبکی بخشیده است. تقابل های ادبی در سه بخش تقابل تلمیحی، تقابل تناسب و تشبیه تفضیل آمده است. سعدی با استفاده از انواع تقابل های معنایی و شگردهای خاص خویش در به کارگیری آنها، دیدگاه خود را نسبت به عشق و معشوق، هنجارهای جامعه و برخی گروه های اجتماعی مانند پارسایان، صوفیان و رندان بیان می کند. روحیه رضا و تسلیم سعدی از سویی و تلاش او برای دفاع از عشق و جمال-پرستی از سوی دیگر موجب شده مبحثی با عنوان تبدیل و رفع تقابل ها در نظام فکری و سروده های این شاعر نمود داشته باشد. در پژوهش حاضر، نگاه متفاوت و خاص سعدی به تقابل مورد بررسی و تحلیل قرار می گیرد. اساس پژوهش، بررسی تمامی غزلیات سعدی در نسخه محمدعلی فروغی است.