بررسی سبک گفتگو در شعر انوری

گفتگو و مناظره از شگردهای طرح بیان اندیشه در بین شاعران و نویسندگان بشمار میرود. در این نوشتار به بررسی گفتگوهای اشعار انوری (سی شعر: بیست وهشت قطعه و دو قصیده) پرداخته میشود. کمیت این گفتگوها دربرابر اشعار دیگر انوری بسیار کم است، اما بااینحال مناظره های قابل توجهی هستند.

شیوه گردآوری اطلاعات در این مقاله کتابخانه ای و تجزیه و تحلیل داده ها براساس شیوه تحلیل محتوا و از نوع کیفی است. در این مقاله تمام گفتگوهای انوری ازلحاظ قالب‌، موضوع، هدف، محتوا، نوع، ساختار، لحن و طرفین گفتگو بررسی شده ‌است. در گزینشها، در چند مورد تنها به ابیات دارای گفتگو پرداخته شده و مدار تحقیق بر تعداد ابیات دارای گفتگو است، نه ابیات کل شعر؛ اما در گفتگوهایی که در قالب قطعه هستند، معمولا گفتگو در کل شعر لحاظ شده ‌است.

در بیشتر این گفتگوها، یکی از طرفین، انسان و گاه خود انوری است؛ در آن دسته گفتگوها که انوری یکی از طرفین است، معمولا خودش پیروز میدان مناظره میشود. در میان این سی شعر، موضوع حدود شانزده گفتگو، اخلاقی اجتماعی و سایر موارد (چهارده مورد) یا به قصد مدح سروده شده، یا گله و شکایت شاعر از روزگار، مفاخره، هزل و مطایبه و یا هجو است که ازلحاظ نوع ادبی غنایی محسوب میشود.

چند مناظره اصیل انوری درخور اعتناست و مورد اقبال شاعران پس از او قرار گرفته و ماندگار شده است.