بازتاب اندیشه های امام محمد غزالی در حدیقه الحقیقه سنایی

سنایی غزنوی علاوه بر جایگاه سترگی که در ادبیات عرفانی دارد، در حوزه های اخلاق و همچنین اندیشه های اسلامی از صاحبنظران و اندیشمندان بزرگ است، که بویژه در شعر عرفانی از شاعران صاحب سبک و جریان ساز در این حوزه است. از سوی دیگر مهمترین شخصیتی که مبانی نظری آمیختگی دین و عرفان را بنیان نهاد، ابوحامد محمد غزالی است و با توجه به جایگاه مهم و اثرگذار غزالی در روزگار خود و دوره های بعد، و بویژه معاصر بودن سنایی و غزالی، تاثیر فکری غزالی بر سنایی، مسئله ای است که نیاز به تحقیق و بررسی در این حوزه دارد. این مقاله با تکیه بر اشتراکات فکری میان غزالی و سنایی، و همچنین وجود آبشخورهای فکری مشابه، به بررسی بازتاب اندیشه های غزالی در حدیقه الحقیقه سنایی میپر‌دازد.

روش تحقیق توصیفی-تحلیلی است و داده ها به روش کتابخانه ای جمع آوری شده است.

اندیشه زهد و عرفان از مهمترین محورهای موضوعی در حدیقه الحقیقه بشمار میآید. در دوره ای که سنایی مطرح شد، اختلافات فکری و کلامی و مذهبی در اوج بود. سنایی نیز همچون غزالی، مضامین دینی را همراه با پوششی عرفانی به نمایش میگذارد. منابع فکری و تاملات غزالی و سنایی «قرآن، سنت پیامبر، و کتب دینی» بوده است.

نتایج تحقیق بیانگر تاثیرات قابل توجه غزالی بر اندیشه سنایی است، چنانکه در حوزه های کلامی و عرفانی سرچشمه های فکری غزالی را در شعر و اندیشه سنایی میتوان مشاهده کرد، بطوریکه غزالی در تکامل فکری سنایی تاثیر شگفت انگیزی داشته است. همچنین سنایی در ترتیب و تنظیم ابواب کتاب حدیقه، به شیوه عارفان و شارحان تصوف در مسئله کلام خدا و اهمیت قرایت آن توجه نکرده است و در این مورد کاملا به شیوه غزالی سخنوری میکند.