بررسی و تحلیل سبک شناسی نسخه خطی «مرآت السالکین» اثر «میربابا درویش نقشبندی»

نسخه های خطی از گنجینه های ارزشمند میراث فرهنگی هر ملت و حاصل جهان‌بینی هریک از شاعران و نویسندگان است. احیای دست نوشته های کهن و زدودن گرد فراموشی از سیمای متون قدیمی و شناسایی آفریننده این آثار اهمیت شایانی دارد. نسخه خطی «مرآت السالکین» اثر «میر بابا درویش نقشبندی» یکی از این آثار ارزشمند است که بدلیل بکار بردن اصطلاحات صوفیه و عرفانی بویژه طریقه نقشبندیه و معرفی برخی از بزرگان این طریقه و آداب رسوم و اعتقادات نقشبندی میتواند در شناخت این طریق صوفیه موثر باشد. این تحقیق علاوه بر معرفی این نسخه خطی و مولف آن، به بررسی ویژگیهای سبکی در این اثر میپردازد.

این مقاله براساس مطالعات کتابخانه ای و به شیوه توصیفی-تحلیلی انجام شده است.

نسخه خطی «مرآت السالکین» اثر «میر بابا درویش نقشبندی» به شماره5629 در کتابخانه دانشگاه تهران نگهداری میشود. «میربابا پسر میر درویش نقشبندی» یکی از عارفان و نویسندگان و شاعران باذوق، ولی ناشناخته قرن دوازدهم قمری است. این اثر توسط کاتبی نامعلوم در سال 1118 ه.ق به خط نسخ کتابت شده و مشتمل بر 430 صفحه است. البته نسخه فوق پس از نگارش توسط کاتب و یا دیگری مورد بازبینی و اصلاح قرار گرفته که در حاشیه متن تصحیح شده و اغلب با خط زدگی ترمیم و اصلاح گردیده است.

کتاب مرآت السالکین دربردارنده مسایل عرفانی صوفیه، مطالب نثر و نظم، شامل آیات، احادیث، قصاید و غزلیات است. میربابا در این اثر با طرح عناوین مختلف عرفانی، حکایات و داستانهای منظوم که آمیخته به آیات، احادیث، امثله، مباحث و موضوعات اعتقادی و عرفانی است، به شرح مطالب خود به روش تمثیل میپردازد. نویسنده این اثر، در اغلب موارد به کتب طریقه نقشبندیه و به اشعار و کتاب سلسله الذهب جامی و مثنوی مولوی توجه زیادی داشته است و در برخی موارد از اشعارخود در متن آورده که عمده این اشعار نادرست آمده است. همچنین گاه شعر دیگران به غلط به شاعران دیگری نسبت داده شده ‌است. درآمیختگی نظم و نثر، کاربرد فراوان آیات، احادیث و کلمات عربی از ویژگیهای خاص نثر این نسخه میباشد. کاربرد واژه ها و اصطلاحات عرفانی و صوفیه خصوصا اصطلاحات طریقت نقشبندیه از دیگر تمایزات سبک‌شناسی نثر این نسخه است.